Στάρετς Σάββας Ο Παρηγορητής. «Κεφάλαια περί προσευχῆς ». (Μέρος Α΄)

ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΒΒΑΣ – Ο ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΗΣ

Μετάφραση ἀπό τη ρωσική γλῶσσα:
Πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Φωτόπουλος
Διδαχές τοῦ στάρετς Σάββα

 Ἀποσπάσματα πού ἐλήφθησαν ἀπό τά κηρύγματά του (294-303)

Μέρος Α' 

 Κεφάλαια περί προσευχῆς

 α΄ Ἡ προσευχή λόγῳ τῆς ὠφέλειάς της ὀνομάζεται βασίλισσα καί κυρία ὅλων τῶν ἀρετῶν.  Γιά καμμιά ἀρετή δέν ἔχουν εἰπωθεῖ τόσα, ὅσα γιά τήν προσευχή. Αὐτή εἶναι ἐξύψωση τοῦ νοῦ καί τῆς καρδιᾶς πρός τό Θεό.  Μ΄ αὐτήν εἰσέρχεται ὁ ἄνθρωπος στό χορό τῶν Ἀγγέλων καί γίνεται συμμέτοχος τῆς μακαριότητάς τους.  Καταλάμπεται διά τῆς σφορίας τους.

β΄ Ἡ προσευχή εἶναι θυμίαμα εὐπρόσδεκτο στό Θεό, γέφυρα γιά τή διάβαση τῶν πειρασμῶν, ἀκαταμάχητο τεῖχος τῶν πιστῶν, ἀσφαλές καταφύγιο, θεῖο ἔνδυμα πού περιβάλλει τήν ψυχή΄ μεγάλη εὐπρέπεια καί ὀμορφιά. Ἡ προσευχή εἶναι ἀναπνοή τῆς ψυχῆς, τροφή καί ποτό της.

γ΄ Ἡ προσευχή εἶναι μητέρα ὅλων τῶν ἀρετῶν, φύλακας τῆς σωφροσύνης, τύπος τῆς παρθενίας, ἀξιόπιστη ἄμυνα ἐναντίον ὅλων τῶν πανουργιῶν τοῦ ἀρχαίου μας ἐχθροῦ, τοῦ  Διαβόλου.

δ΄ Μαστίγωνε τούς πολεμίους μέ τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή μέ τήν προσευχή, διότι ἰσχυρότερο ὄπλο ἀπ’ αὐτή δέν ὑπάρχει οὔτε στόν οὐρανό οὔτε στή γῆ.

ε΄ Ἡ προσευχή εἶναι καραταίωμα τοῦ κόσμου, ἐξιλέωση τοῦ Θεοῦ γιά τίς ἁμαρτίες μας, ἀχείμαστο καί ἀκύμαντο λιμάνι, φωτισμός τοῦ νοῦ, πέλεκυς τῆς ἀπελπισίας, ἀφανισμός τῆς λύπης, γέννηση τῆς ἐλπίδας, κατάπαυση τοῦ θυμοῦ, ὑπερασπιστής τῶν καταδικασμένων, σωτηρία τῶν ἀπολλυμένων.  Αὐτή καί τό κῆτος τό ἔκαμε σπίτι γιά τόν Ἰωνᾶ.  Τόν Ἐζεκία ἀπό τίς πῦλες τοῦ θανάτου τόν ἐπανέφερε στή ζωή, τήν ἐν Βαβυλῶνι φλόγα μεταποίησε σέ δρόσο.  Διά τῆς προσευχῆς ὁ προφήτης Ἠλίας ἔκλεισε τόν οὐρανό: «καί οὐκ ἔβρεξε ἐπί τῆς γῆς ἐνιαυτούς τρεῖς καί μῆνας ἕξ» (Ἰακ. 5, 17). Ὅταν ἀκόμη καί οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι δέν  μποροῦσαν νά ἐκδιώξουν τά ἀκάθαρτα πνεύματα, τότε ὁ Κύριος τούς εἶπε: «τοῦτο δέ τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν μή ἐν προευχῇ καί νηστείᾳ» (Ματθ.

17,21).

στ΄ Στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου δέν ὑπάρχει τίποτε πολυτιμότερο ἀπό τήν προσευχή.  Αὐτή καί τά ἀδύνατα τά κάνει δυνατά, τά δύσκολα εὔκολα, τά στενόχωρα ἀναπαυτικά.  Ἡ προσευχή εἶναι τό ἀπαραίτητη στήν ἀνθρώπινη ψυχή, ὅσο ὁ ἀέρας γιά τήν ἀναπνοή ἤ τό νερό γιά τά φυτά. Ἡ προσευχή εἶναι τό φῶς τῆς ψυχῆς.

ζ΄ Ὅποιος δέν προσεύχεται, ἐκεῖνος στερεῖται τήν κοινωνία μέ τό Θεό καί μοιάζει μέ τό ξερό καί ἄκαρπο δέντρο, τό ὁποῖο «ἐκκόπτεται καί εἰς πῦρ βάλλεται» (Ματθ. 7,19).  Ὅποιος δέν προσεύχεται, ἐκεῖνος δέ λαμβάνει τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά τά ἔργα του, ὅπως λέγει ὁΨαλμωδός : «Ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες» (Ψαλμ. 126,1)

η΄ Γιά νά περάσει κάποιος «τήν ἡμέραν πᾶσαν, τελείαν, ἁγίαν, εἰρηνικήν καί ἀναμάρτητον», μοναδικό μέσο εἶναι ἡ εἰλικρινής, θερμή προσευχή τό πρωί, μόλις ἐγερθεῖς ἀπό τόν ὕπνο. Ἡ προσευχή αὐτή εἰσάγει στήν καρδιά τό Χριστό σύν τῷ Πατρί καί τῷ ἁγίῳ Πνεύματι καί μέ τρόπο αὐτό δίνει τή δύναμη και τήν ἰσχύ στήν ψυχή ἐναντίον τῆς μανίας τοῦ κακοῦ.

θ΄ Δυστυχία εἶναι γιά τόν τυφλό νά μή βλέπει τό φῶς, ἀλλά πολύ μεγαλύτερη δυστυχία εἶναι γιά τόν χριστιανό νά χάσει τή διάθεσή του γιά προσευχή, νά στερήσει τήν ψυχή του ἀπό τό θεῖο φῶς.  Σέ τέτοια ψυχή βασιλεύει τό σκοτάδι καί κατά τήν ἔξοδο τῆς ἀπό τό σῶμα μερίδιό της θά εἶναι τό αἰώνιο σκότος.

ι΄ Κάποιοι λένε: «Ἄν δέν ἔχεις ὄρεξη, τότε μήν προσεύχεσαι».  Αὐτό εἶναι ποηνηρή, σαρκική σοφιστεία. Ἄν δέ σταθεῖς νά προσευχηθεῖς, τότε τελείως ξεσυνηθίζεις τήν προσευχή. Ἡ σάρκα αὐτό ζητάει. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ βιάζεται.  Χωρίς νά ἀναγκάσεις τόν ἑαυτό μας στό ἀγαθό, δέ σώζεσαι.

ια΄ Νά γιατί εἶναι ἀναγκαῖο νά προσευχόμαστε ὄχι μόνο ὅταν ὑπάρχει διάθεση γιά προσευχή, ἀλλά κι ὅταν δέ θέλουμε νά προσευχηθοῦμε. Ὅταν ὑπάρχει νωθρότητα, φροντίδες, μάταιες ἀσχολίες κ.λ.π., αὐτά μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπό τήν προσευχή.  Καί ἄν παρ’ὅλα αὐτά ἐμεῖς προσευχόμαστε, ἀγωνιζόμαστε, βιάζουμε τόν ἑαυτό μας, παλεύουμε μαζί του, τότε αὐτή ἡ προσευχή διαπερνᾶ τούς οὐρανούς καί παρίσταται ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ.

ιβ΄ Κατά τή διάρκεια τῆς προσευχῆς ὁ παγκάκιστος ἐχθρός μέ ἰδιαίτερη δύναμη ξεσηκώνεται κατά τῶν προσευχομένων καί τούς ὑποβάλλει σέ μεγάλους πειρασμούς καί συμφορές.

Οἱ δοκιμασίες τοῦ ἐχθροῦ κατά τήν προσευχή εἶναι ἀμέτρητες.  Αὐτές τίς στιγμές φέρνει στή μνήμη τέτοιες ὑποθέσεις, τή διεκπεραίωση τῶν ὁποίων τήν παρουσιάζει σάν ἀπαραίτητα καί ἐπείγουσα.  Μήν τόν ἀκοῦς. Ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ σέ ὅλα θά βοηθήσει μετά τήν προσευχή.

ιγ΄ Κατά τή διάρκεια τῆς προσευχῆς ὁπωσδήποτε πρέπει νά ἀπομακρύνεις κάθε γήινη μέριμνα΄ νά μήν προσέχεις κανένα ἀπό τούς λογισμούς πού ξεσηκώνονται κατά τήν ὥρα τῆς προσευχῆς μέ ἰδιαίτερη δύναμη, ἀλλά σάν μαχητής ἀπόκρουσέ τους ὅλους.

ιδ΄ Ἡ προσευχή δέν εἶναι μιά μηχανική ἐνέργεια, ἀλλά ἡ παρουσία μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καί συνομιλία μαζί Του.

ιε΄ Προσευχηθεῖτε ταπεινά, μέ φόβο Θεοῦ, ὥστε νά μή φθάσετε ἀντί  γιά προσευχή στή βεβήλωση της.  Προσέχετε τό νοῦ σας ἀπό κάθε διάθεση περιέργειας.

ιστ΄ Μετά τήν ἀνάξια μετοχή στή Θεία Κοινωνία, ὅπως καί μετά τήν ἀνάξια προσευχή, συμβαίνει παρόμοιο κακό στήν ψυχή, δηλαδή ὁ Κύριος δέν εἰσέρχεται στήν καρδιά μας, ὡς ἐξυβρισμένος ἀπό τήν ἀπιστία καί ψυχρότητα τῆς καρδιᾶς μας  καί  ἐπιτρέπει νά φωλιάσουν στήν ψυχή μας τά πνεύματα τῆς κακίας. (Ἁγιος Ἰωάννης τῆς Κροστάνδης).

ιζ΄ Ἀρχή τῆς προσευχῆς εἶναι νά ἐκδιώκεις τούς λογισμούς ἀπ΄αὐτή τήν ἐμφάνισή τους.  Μέσον, νά μήν κλέπτεται ὁ νοῦς ἀπό τούς λογισμούς καί τελειότης, ἡ ἀρπαγή πρός τό Θεό, ὅλης τῆς ὑπάρξεώς μας.

ιή Κατά τήν προσευχή πρέπει νά ἔχεις ταπείνωση καί συντριβή γιά τίς ἁμαρτίες σου. Ὅποιος μέσα στήν καρδιά του δέν αἰσθάνεται τόν ἑαυτό του ἁμαρτωλό, αὐτό ὁ Θεός δέν τόν ἀκούει.  Αὐτό τό βλέπουμε ἀπό τήν προσευχή τοῦ Φαρισαίαου καί τοῦ Τελώνη.

ιθ΄ Ἡ προσευχή πού εἶναι ἀναμεμειγμένη μέ δάκρυα ταπεινώσεως καί μετανοίας, ὁπωσδήποτε θά εἰσακουστεῖ, γιατί, καθώς πηγάζει μέσα ἀπό τήν ψυχή, ἀνοίγει τούς οὐρανούς.

κ΄ Οἱ δαίμονες μ’ὅλη τους τη δύναμη προσπαθοῦν νά κλέψουν τήν ὥρα τῆς προσευχῆς, νά σέ παρασύρουν γιά νά ἀσχολεῖσαι μέ κάποιο ἄλλο ἔργο.  Μήν τούς ἀκοῦς, γιά νά μήν ὑβρισθεῖς ἀπό αὐτούς.

κα΄ Ὅταν προσεύχεσαι γιά τή συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν σου στό Θεό, μέσα ἀπό τήν καρδιά σου συγχώρησε τίς κακίες τοῦ πλησίον σου.  Καί ἡ πιό μικρή πικρία γιά τόν πλησίον σοῦ στερεῖ τό δικαίωμα νά προσεύχεσαι, διότι ἡ προσευχή μέ πικρία στήν καρδιά γιά τόν πλησίον εἶναι βδέλυγμα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ὅπως συμπεριφέρεσαι ἐσύ στόν πλησίον, ἔτσι καί ὀ Θεός θά συμπεριφερθεῖ σέ σένα.

κγ΄ Δέ θέλεις νά προσευχηθεῖς γιά κάποιο ἄνθρωπο πού σέ περιφρονεῖ καί σέ μισεῖ; Ἀκριβῶς γι’ αὐτό πρέπει νά προσευχηθεῖς. Ἐπειδή δέ θέλεις, γι’ αὐτό πρόστρεξε στόν  Ἰατρό, γιατί ἐσύ ὁ ἴδιος εἶσαι πνευματικά ἄρρωστος.  Προσευχήσου γι’ αὐτόν, ὥστε ὁ Κύριος νά σέ διδάξει ἀκακία καί ὑπομονή, γιά νά σέ διδάξει καί νά σέ ἐνισχύσει νά ἀγαπᾶς τούς ἐχθρούς και ὄχι μόνο τούς καλῆς διαθέσεως, γιά νά σέ διδάξει νά προσεύχεσαι μέ εἰλικρίνεια τόσο γιά τούς κακόβουλους ὅσο καί γιά τούς καλοδιάθετους ἀνθρώπους.

κδ΄ Ἄν προσεύχεσαι γιά τούς ἐχθρούς, τότε θά ἔρθει σέ σένα εἰρήνη.

κε΄  Γιατί ἡ εἰλικρινής προσευχή τοῦ ἑνός πρός τόν ἄλλον ἔχει μεγάλη δύναμη γιά τούς ἄλλους. Ἐπειδή ἐγώ, κατά τήν ὥρα τῆς προσευχῆς προσκολλῶμαι στόν Θεό, γίνομαι ἕν πνεῦμα μέ Αὑτόν καί ἐκείνους γιά τούς ὁποίους προσεύχομαι, τούς ἐνώνω μέ τόν ἑαυτό μου διά τῆς πίστεως καί τῆς ἀγάπης, διότι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο ἐνεργεῖ σέ μένα, ἐνεργεῖ ταυτόχρονα καί σ’αὐτούς, καθώς Αὐτό πληροῖ τά πάντα.