Περί προσευχής

Θα μακρυγορούσαμε, αν θέλαμε να περιγράψουμε όλα όσα αφορούν το θέμα αυτό σε σχέση με το Γέροντά μας. Η προσευχή ήταν για τον Γέροντα ένα απέραντο κεφάλαιο και το κύριο μέλημά του. Σε αυτήν είχε δοθεί ολόκληρος. Όλη την ζωή του, όλη την επίδοση και τον ενθουσιασμό του ,όλη την φροντίδα και την προσπάθειά του, όλο του το είναι τα είχε αποθέσει στην αρετή της προσευχής. Τι μπορούμε να πούμε και να περιγράψουμε από τα δυσπρόσιτα και απροσπέλαστα μυστήρια που αγνοούμε εμείς οι ταπεινοί ,πτωχοί και αδύνατοι από τη φύση και την κατάστασή μας;
Βλέπαμε εξωτερικά την πρακτική ζωή του. Παρατηρούσαμε , πόσο ανελέητα φερόταν προς τον εαυτό του και ανάλογα συλλογιζόμασταν. Ποιος όμως ήταν δυνατόν να δει ή να περιγράψει τον εσωτερικό του κόσμο και τους αλαλήτους στεναγμούς του και όλα όσα ημέρα και νύχτα προσέφερε στον Θεό;
Δικαιολογημένες απαιτήσεις μπορούσαν να του αποσπάσουν ανάλογες υποχωρήσεις σε σχέση με ο,τιδήποτε πρακτικό τον απασχολούσε. Στην τάξη όμως και τον τύπο της προσευχής ήταν αδύνατο να γίνουν υποχωρήσεις. Η ακρίβεια και η εμμονή του στο θείο έργο της προσευχής μαρτυρούσαν το ύψος και το πλάτος της φροντίδας του και τα αντίστοιχα αποτελέσματα ήταν πολύ φανερά. Κατά την κρίση των Πατέρων μας, το σαφέστερο δείγμα της πνευματικής ζωής μιας ψυχής είναι η αδιάλειπτη προσευχή , που υπάρχει ως εσωτερική μόνιμη κατάσταση και όχι ως προϊόν προσπαθείας. Και στον πνευματικό Γέροντά μας βλέπαμε ότι το κύριο μέλημα και ο κύριος στόχος του ήταν η προσευχή.
Ο αείμνηστος μας παιδαγωγούσε και μας υπεδείκνυε ακούραστα την αξία και τον πλούτο του καρπού της προσευχής. Συχνά τόνιζε: " η ακρίβεια της εντολής αυτής και η προσπάθεια της προσευχής θα σας ανοίξει την πόρτα της προσευχής" ή "αυτό το λάθος θα σας γίνει εμπόδιο στην προσευχή".
Την ιδιαίτερη μέριμνα του Γέροντος για την άσκηση της προσευχής μπορεί να την διαπιστώσει ο καθένας και από τις διάφορες επιστολές του , που δημοσίευσε ο αγαπητός αδελφός μας , ο Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής Φιλοθέου. Γράφει ο Γέροντας προς ένα νεώτερο. " Η νοερά προσευχή εις εμένα είναι όπως του καθενός η τέχνη. Καθότι εργάζομαι αυτήν τριάντα εξ και επέκεινα χρόνια", δηλαδή σε όλη τη διάρκεια της έως τότε μοναχικής του ζωής . Η άνεση , με την οποία περιγράφει αυτή την παναρετή ο μακαριστός Γέροντας – την αρχή της , την λεπτομερή εξήγηση των διαφόρων σταδίων και καταστάσεων που ακολουθούν ως και αυτή την έλλαμψη και αρπαγή ,στην οποία οδηγεί η ίδια αυτούς που την ασκούν με ζήλο –μαρτυρεί τον βαθμό της προαγωγής με την δύναμη της Χάριτος , και της κατοχής των μυστηρίων και των ιδιοτήτων της προσευχής...
… Σε άλλη επιστολή , που περιγράφει την ιδιότητα της προσευχής ,μεταξύ άλλων αναφέρει « τον δε φωτισμόν διαδέχονται διακοπή της ευχής και συχναί θεωρίαι . Αρπαγή του νοός , κατάπαυσις των αισθήσεων, ακινησία και άκρα σιγή των μελών, ένωσις Θεού και ανθρώπου εις εν ». Συνεχείς εμπειρίες του ήταν η ειρήνη των λογισμών, η συνάντηση με άλλον αέρα, η « ζωοποιός νέκρωση » και γαλήνη των μελών, η αίσθηση λεπτής αύρας, η άρρητη ευωδία, το άυλο, υπέρλευκο και άκτιστο φως. Για αυτό συχνά μας μιλούσε με τέτοιες εκφράσεις. Χαρακτηριστικό του ήταν επίσης η ευχέρεια να ερμηνεύει τους ποικίλους πειρασμούς σε όλο το στάδιο του πνευματικού αγώνα και ιδίως στο πρακτικό μέρος. Αυτό ήταν επισφράγιση και απόδειξη του αιωνίου κύρους της Πατερικής παραδόσεως, που συνεχίζεται και παρατείνεται αδιάκοπα και απαραχάρακτα από τους πρώτους αιώνες ως τις ημέρες μας.
Τον πατρικό χαρακτήρα της χαριτωμένης και αληθινής προσευχής του Γέροντος επισφράγιζε και η κοινωνία του με τον πανανθρώπινο πόνο. Νοιώθαμε ότι αυτό το ζούσε έντονα και σχεδόν διαρκώς . Πολλές φορές τον βλέπαμε να βυθίζεται ήρεμα στον εαυτό του , και φαινόταν ότι δεν ήταν κοντά μας. Αλλοιωνόταν η έκφρασή του και με λυπημένο ύφος αναστέναζε ελαφρά. « Γέροντα, τι συμβαίνει; » ,ρωτούσαμε με την νεανική μας περιέργεια. « Κάποιος πάσχει ,παιδιά » μας έλεγε. Η διαπίστωση γινόταν όταν μετά από λίγες ημέρες λαμβάναμε ένα γράμμα με την περιγραφή κάποιας περιπέτειας. " Πώς γίνεται, Γέροντα, αυτοί που προσεύχονται περισσότερο να γίνονται κοινωνικότεροι των άλλων;". Γιατί βλέπαμε ότι αυτοί αισθάνονται τον πλησίον και κοινωνούν με αυτόν πρακτικότερα, μολονότι οι ίδιοι είναι σχεδόν κρυμμένοι και άγνωστοι. Με το δικό του λεξιλόγιο μας αποδείκνυε τότε την καθολικότητα της προσευχής, που είναι ο κυριότερος φορέας της οικουμενικότητος. Με την προσευχή πραγματοποιείται τελειότερα η ένωση με τον Θεό, και έτσι τα πάντα καταλήγουν στην Χριστοένωση και Χριστοκοινωνία. Όταν μιλούσε για τα θέματα που « έπασχε » ,ίσως να μειονεκτούσε μερικές φορές στην δυνατότητα εκφράσεως. Δεν μπορούσε να διατυπώσει πλήρως τα πνευματικά βιώματά του με τους λεπτούς φιλοσοφικούς όρους της θεολογίας. Μας πληροφορούσε όμως με λεπτομέρεια για το κάθε νόημα που περικλείεται στον πνευματικό αγώνα της εν Θεώ ζωής γενικά, αλλά και ειδικά σε ό,τι αναφέρεται στην προσευχή, με έναν επαγωγικό τρόπο, που του έδινε η ελευθερία της εμπειρίας του.
Μας έλεγε: « Η μάχη προς τα πάθη είναι η αρχή της πορείας προς την καθαρά προσευχή. Είναι αδύνατον να προοδεύσει κάποιος στην ευχή, όταν ενεργούν τα πάθη. Στην αγριότητα της μάχης κατά των παθών, ενώ ο αγωνιστής πολεμάει με σωστό τρόπο και πρόθυμα, συμβαίνει κάποτε να τον "υποκλέπτουν" τα πάθη , είτε από απειρία για το άγνωστο είδος του πολέμου είτε από αδυναμία. Παρόλα όμως αυτά, δεν εμποδίζεται η παρουσία της Χάριτος της προσευχής. Όταν όμως ο «υποσκελισμός» των παθών προέρχεται από αμέλεια ή έχει κάποια κενοδοξία, τότε η παρουσία της Χάριτος είναι αδύνατη. Έπειτα ο νους ,κατά το μέτρο της απαλλαγής του από τα πάθη, παίρνει δια της Χάριτος Θάρρος και δύναμη στον πόλεμο κατά των λογισμών και στέκεται με επιμονή στην προσευχή και γενικότερα στην θεωρία του Θεού ».
… Πάμπολλα παραδείγματα στην ιστορία των ανθρώπων μας πείθουν για την σωτηρία από επικείμενους ολέθρους εξαιτίας της προσευχής εναρέτων ανθρώπων. Με τον τρόπο αυτό εκδηλώνουν οι τέλειοι εν Θεώ τις δύο κύριες αρετές τους . Την αγάπη και την προσευχή. Η αγάπη συνιστά την ουσία της προσωπικότητος των τελείων, ενώ η προσευχή το αποδεικνύει.
Ο Γέροντας μας έλεγε ότι σε όποιον προσεύχεται αληθινά αποκαλύπτεται η αίσθηση της αγάπης προς τον πλησίον. Και πιο συγκεκριμένα , « όταν η Χάρις ενεργήσει στην ψυχή του ευχομένου ,τότε τον πλημμυρίζει η αγάπη του Θεού, ώστε να μην μπορεί άλλο να αντέξει αυτό που αισθάνεται. Στην συνέχεια, στρέφεται η αγάπη αυτή προς τον κόσμο και τον άνθρωπο, τον οποίο αγαπά τόσο, ώστε να θέλει να πάρει επάνω του όλο τον ανθρώπινο πόνο και την δυστυχία για να απαλλαγούν οι άλλοι. Συμπάσχει σε κάθε θλίψη και δυσκολία ,θλίβεται ακόμα και για αυτά τα άλογα ζώα και κλαίει, όταν σκεφθεί ότι πάσχουν! Αυτά είναι χαρακτηριστικά αγάπης , που τα προκαλεί και τα δραστηριοποιεί η προσευχή . Για αυτό και όσοι πρόκοψαν στην προσευχή δεν παύουν να εύχονται υπέρ του κόσμου. Σε αυτούς ανήκει και η παράταση της ζωής του - όσο και αν αυτό φαίνεται παράδοξο και τολμηρό - και να ξέρετε ότι, αν αυτοί εκλείψουν, τότε θα έρθει το τέλος αυτού του κόσμου » .
Ο Θεός ,ως η αυτούσια Παναγάπη , μεταδίδει και μεταφέρει μέρος από την Παναγαθότητά Του στα κτίσματά Του, όπως και όσο Αυτός γνωρίζει. Αυτό έχει ως συνέπεια να κάνουν το ίδιο πράγμα και οι θεούμενοι δούλοι Του, οι οποίοι με την προσευχή και την επίκλησή τους μεταδίδουν επίσης την αγάπη στον κόσμο. Το συμπέρασμα είναι, ότι , αν η αγάπη είναι το σώμα, η προσευχή είναι η ενέργεια και η δύναμή του. Και αποδεικνύεται ότι με την προσευχή κατορθώνεται επιτυχέστερα η εκπλήρωση της αγάπης σε παγκόσμια κλίμακα, εκεί όπου αδυνατούν οι τόσοι άλλοι πόροι και τρόποι… ]
Από το βιβλίο « Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΙΩΣΗΦ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ»
ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΟΥ
ΒΙΟΣ-ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ-«Η ΔΕΚΑΦΩΝΟΣ ΣΑΛΠΙΓΞ»
ΨΥΧΩΦΕΛΗ ΒΑΤΟΠΑΙΔΙΝΑ 1