π. Γεώργιος Φλορόφσκι: Το πνεύμα του Μονοφυσιτισμού - μέρος 1ο

π. Γεώργιος Φλορόφσκι: Το πνεύμα του Μονοφυσιτισμού - μέρος 1ο

Ο ΟΡΟΣ ΤΗΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟ ΣΧΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Ο όρος ή ο ορισμός της πίστεως της Χαλκηδόνας έγινε η αιτία ενός τραγικού σχίσματος στην Εκκλησία. Ο ιστορικός Μονοφυσιτισμός είναι ακριβώς η μη αποδοχή και η απόρριψη της Συνόδου της Χαλκηδόνας, ένα σχίσμα και μια διάσταση με τους πατέρες της συνόδου.

Η Μονοφυσιτική κίνηση μπορεί γενικά να συγκριθεί με την αντι-Νικαιική κίνηση, και τα συνθετικά του χαρακτήρος του Μονοφυσιτικού σχίσματος ήταν τόσο ακριβώς πολύμορφα και ετερογενή όσο εκείνα του «αντι-Νικαιϊκού συνασπισμού» στα μέσα του τέταρτου αιώνα. Από αυτήν την αρχή υπήρχαν πάντοτε μόνο λίγοι πραγματικοί «Ευτυχιανοί» και Απολιναριανοί μεταξύ των Μονοφυσιτών. Ο Ευτυχής ήταν ακριβώς τόσο πολύ αιρετικός για την πλειονότητα των Μονοφυσιτών όσο ήταν και για τους ορθοδόξους.

Ο Διόσκορος τον αποκατέστησε και ήλθε σε κοινωνία μαζί του περισσότερο από έμμεσα κίνητρα παρά γιατί συμφωνούσε μαζί του ή με τις πεποιθήσεις του, και κυρίως από αντίθεση προς τον Φλαβιανό.

Οπωσδήποτε, στη Χαλκηδόνα ο Διόσκορος απέρριψε ευθέως κάθε «ανάμιξη», «μεταμόρφωση» ή «διάσχιση». Ο Ανατόλιος Κωνσταντινουπόλεως, κατά τη διάρκεια της συζητήσεως του όρου στη σύνοδο, υπενθύμισε σε όλους ότι «ο Διόσκορος δεν εκθρονίστηκε για την πίστη». Είναι ακόμα αδύνατο να αποδειχθεί από αυτούς τους λόγους ότι ο Διόσκορος δεν βρίσκονταν όντως σε πλάνη. Εντούτοις, είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι κατέκριναν καί καταδίκασαν τόν Διόσκορο στή σύνοδο όχι για αίρεση αλλά για ληστεία στην Έφεσο και για ανθρώπινο φόνο. 

Ούτε ο Διόσκορος ούτε ο Τιμόθεος η "γάτα" -ακριβέστερα η "Νυφίτσα, γιατί ήταν γνωστός ως Τιμόθεος ο αίλουρος (πέθανε το 477)-αρνήθηκαν τη "διπλή ομοουσιότητα" του Θεανθρώπου - ομοούσιος με τον Πατέρα κατά την Θεότητά Του και ομοούσιος με το ανθρώπινο γένος κατά την ανθρωπότητά του.

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΑΓ. ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ Ο ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΣΜΟΣ

Το ίδιο πράγμα πρέπει να λεχθεί για τους περισσότερους Μονοφυσίτες. Ισχυρίζονταν ότι ήταν oι μόνοι πιστοί φύλακες της πίστεως του Άγ. Κυρίλλου. Οπωσδήποτε μιλούσαν τη γλώσσα και τους λόγους του Κυρίλλου. Ο όρος της Χαλκηδόνας τους φαίνονταν νά επενδύεται με το ένδυμα του Νεστοριανιαμού. 

Η θεολογία των περισσοτέρων από αυτούς τους Μονοφυσίτες ήταν πρωτίστως μια συστηματοποίηση της διδασκαλίας του Άγ. Κυρίλλου. Από αυτήν την άποψη οι θεολογικές απόψεις του Φιλόξενου (Ξεναίας) Ιεραπόλεως (έζηοε περίπου από το 440 ως το 523) και του Σεβήρου Αντιοχείας (έζησε περίπου από το 465 ως το 538), των δυό σπουδαιότερων ηγετών του Συριακού Μονοφυσιτισμού στα τέλη του πέμπτου και στις αρχές του έκτου αιώνα, ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστικές. 

Ήταν το σύστημα του Σεβήρου που έγινε η επίοημη δογματική διδασκαλία των Ιακωβιτών της Συρίας, των Κοπτών Χριστιανών στην Αίγυπτο και της Αρμενικής Εκκλησίας. Αυτός ήταν, πρώτα απ' όλα, τυπικός και κατά κυριολεξία Μονοφυσιτισμός.

Αυτοί οι Μονοφυσίτες μίλησαν για την ενότητα του Θεανθρώπου ως μία «ενότητα φύσεως», αλλά «μία φύσις» σήμαινε γι' αυτούς λίγο περισσότερο από την «μίαν υπόστασιν» του όρου της Χαλκηδόνας. Με την «φύση» αυτοί εννοούσαν «υπόστασιν». Ό Σεβήρος κάνει ευθέως αυτήν την παρατήρηση.

Από αυτήν την άποψη αυτοί ήταν αυστηροί μάλλον Αριστοτελικοί και αναγνώριζαν μόνον «άτομα» ή «υποστάσεις» ως πραγματικά ή υπάρχοντα. Οπωσδήποτε, στήν «ενότητα φύσεως» η διττότητα των «φυσικών ιδιοτήτων» - είναι όρος του Αγ. Κυρίλλου - δεν εξαφανίζεται ούτε χάνεται γι' αυτούς. 

Γι' αυτό, ο Φιλόξενος ονόμαζε την «μοναδική φύση» σύνθετη. Αυτή η έννοια μιας «σύνθετης φύσεως» είναι θεμελιώδης στο σύστημα του Σεβήρου - «μία φύσις σύνθετος». Ο Σεβήρος ορίζει την Θεανθρώπινη ενότητα ως «σύνθεσιν» και ορίζοντάς την έτσι διακρίνει την «σύνθεσιν» από κάθε συγχώνευση ή ανάμιξη. Σ' αυτήν την «σύν-θεσιν» δεν υπάρχει καμιά μεταβολή η μεταμόρφωση των «συνθετικών» - αυτά μόνο «συνδυάζονται αδιαλύτως και δεν υπάρχουν «χωριστά». Επομένως, για τον Σεβήρο η «διττή ομοουσιότητα» του Σαρκωθέντος Λόγου είναι ένα αναμφισβήτητο και αμετάβλητο δόγμα και ένα κριτήριο της αληθινής πίστεως. 

Ο Σεβήρος θα μπορούσε να αποκληθεί «διπλοφυσίτης» μάλλον παρά Μονοφυσίτης με την αληθινή έννοια της λέξεως. Αυτός συμφωνεί ακόμα να «διακρίνει» «δύο φύσεις» - ή καλύτερα, «δύο ουσίες» - στον Χριστό όχι μόνο «πριν από την ένωση» αλλά και μέσα στην ίδια την ένωση - «μετά την ένωση» - φυσικά υπό τον όρο ότι αυτό μπορεί να είναι μόνο ένα θέμα πνευματικής ή αναλυτικής διακρίσεως, μιας διακρίσεως «εν θεωρία» ή «κατ' επίνοιαν». Και αυτό γιά άλλη μια φορά επαναλαμβάνει σχεδόν τις λέξεις του Αγ. Κυρίλλου.

Για τον Σεβήρο και τους οπαδούς του η «ενότητα φύσεως» σήμαινε ενότητα υποκειμένου, ενότητα προσώπου, ενότητα ζωής. Αυτοί ήταν πολύ κοντύτερα προς τον Άγ. Κύριλλο παρ' ό,τι συνήθως φαίνονταν στους αρχαίους αντιρρητικούς. Αρκετά προσφάτως, τα έργα των Μονοφυσιτών συγγραφέων έχουν γίνει και πάλιν προσιτά σε μας σε αρχαίες Συριακές μεταφράσεις και κατέστη δυνατό να σχηματίσουμε μια γνώμη για τη σκέψη τους χωρίς να πρέπει να διέλθουμε διαμέσου προκατειλημμένων μαρτυριών.

Τώρα δεν μπορούμε να ονομάζουμε τόν Μονοφυσιτισμό ως αναβιωμένο Απολιναρισμό, και είμαοτε υποχρεωμένοι να διακρίνουμε αυστηρά τους «Ευτυχιανούς» και τους «Μονοφυσίτες» με την ευρεία έννοια των όρων. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι αυτό το όριο τραβήχτηκε με πλήρη σταθερότητα ήδη από τον Άγ. 'Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Στο σύντομο έργο του «Περί Αιρέσεων εν Συντομία», που είναι το δεύτερο μέρος του κύριου δογματικού του έργου που έχει τον τίτλο «Πηγή Γνώσεως», ο Άγ. Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει τους «Μονοφυσίτες» ευθέως ως σχισματικούς και διαφωνούντας αλλά όχι ως αιρετικούς - «αυτοί oι Αυγύπτιοι είναι σχισματικοί και Μονοφυσίτες. 

Με πρόφαση τον όρο της Χαλκηδόνας χωρίστηκαν από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Καλούνται Αιγύπτιοι γιατί oι Αιγύπτιοι ήταν oι πρώτοι που άρχισαν αυτού του είδους τη διαίρεση κατά τη βασιλεία των αυτοκρατόρων Μαρκιανού και Βαλεντινιανού. Σε όλα τα άλλα αυτοί είναι ορθόδοξοι» (Αίρεση 83). Εντούτοις, αυτό είναι που κάνει το σχίσμα αινιγματικό και ακατανόητο. ===============