Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε’ ΠΡΟΔΟΤΗΣ Ή ΙΕΡΟ-ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ;

Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΑΙ

Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΚΩΝ/ΝΟΥ Δ. ΚΑΠΕΤΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Πρωτοπρεσβυτέρου-Θεολόγου

   

    Ήταν γνώστης των κινήσεων της Φιλικής Εταιρείας ο Γρηγόριος Ε'; Βοήθησε το έργο της; Ας έλθουμε στα γεγονότα και ο αναγνώστης θα καταλάβει ποια είναι η αλήθεια.

 1) Στον κρυπτογραφικό κώδικα της Φ.Ε. που διέσω­σε ο Παν. Σέκερης, ο Γρηγόριος υπάρχει υπό το συνθηματικόν όνομα «παλαιότερος». Γιατί το έβαλαν εκεί μέσα; Χάριν γούστου;

2) Ο Γρηγόριος, μέσω τού Βούλγαρου Φιλικού, Χα­τζή Χρήστο Ράτσκωφ, μεγαλέμπορου από το Γκάμπροβο, είχε ετοιμάσει και είχε κρυμμένα στους μύλους αυτού τού Φιλικού 40 φορτώματα με μπαρούτι και βό­λια. Επί πλέον είχε δανειστεί άπ' αυτόν 100 χιλιάδες λέβα. Όλα αυτά θα ριχνόντουσαν στον Αγώνα! Δεν βοήθησε έτσι το έργον της Φ.Ε. ο Γρηγόριος; Αν δεν γνώριζε τίποτε γι' αυτόν ή αν ήταν εχθρικά διακείμε­νος προς αυτήν, τότε τι τα ήθελα τα βόλια και το μπα­ρούτι;

3) Στα 1818, όταν ήταν εξόριστος στο Άγιον Όρος, τον επεσκέφθησαν οι διδάσκαλοι της Σχολής των Κυδωνιών Θεόφιλος Καΐρης και Γρηγόριος Σαράφης και μίλησαν μαζί του για την Φ.Ε. και περί της ετοιμαζομένης από αυτήν Εξεγέρσεως.¹

4) Έχουμε την γραπτή μαρτυρία του Φιλικού Ξάν­θου κατά την οποίαν ο Ιωάννης Φαρμάκης ως απε­σταλμένος της Φιλικής πέρασε από το Άγιον Όρος και κατήχησε τον Γρηγόριο που ήταν εκεί εξόριστος.²

Ο Γρηγόριος «έδειξε ευθύς ζωηρότατον ενθουσιασμόν υπέρ τού πνεύματος αυτής» και «ηυχήθη από καρδίας» υπέρ της επιτυχίας τού σκοπού της. Όταν ο Φαρμάκης τού εζήτησε να ορκισθεί και να υπογράψει αφιερωτικόν γράμμα, τότε ο Γρηγόριος αρνήθηκε λέ­γοντας: «εμένα έχετε που μ' έχετε» και παρετήρησε όπως γράφει ο Φιλήμων: «αν αποκαλυφθή ποτέ εις τα βιβλία της Εταιρείας το όνομά του, θέλει διακινδυνεύ­σει ολόκληρον το Έθνος, του οποίου προείχε πάντοτε, από την τύραννον εξουσίαν».³

Η επιφύλαξις αυτή του Πατριάρχου μη θελήσαντος να εγγραφή εις τα μέλη της Εταιρείας, μαρτυρεί την χαρακτηρίζουσαν πάσας τας ενεργείας αυτού φρόνησιν, ην και σαφέστερον διεξεδήλωσεν ο Πατριάρχης ειπών εν τέλει προς τον Φαρμάκην «να προσέξωσι πο­λύ οι εταίροι, μήπως βλάψωσιν, αντί να ωφελήσωσι την Ελλάδα».⁴

5) Ο Παπαφλέσσας που κινείται στην Πελοπόννησο για την οργάνωση της Επαναστάσεως, είναι εφοδια­σμένος με έγγραφο τού Γρηγορίου Ε', που τον ορίζει Πατριαρχικόν Έξαρχον, προκειμένου να διευκολύνει τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας. Αυτά γράφει ο Ιω. Φι­λήμων.⁵

Οι κατήγοροι τού Γρηγορίου μπορούν να δώσουν μια εξήγηση αυτής της συμπεριφοράς τού Γρηγορίου; Είναι τουρκόφιλος ο Γρηγόριος; Εάν είναι πως τότε εφοδιάζει τον Παπαφλέσσα με έγγραφο, ορίζοντας τον Πατριαρχικόν Έξαρχον;

6) Στις ενέργειες του Καποδίστρια και στην είδησή του να ενεργήσει ώστε να μη γίνει η επανάσταση, ο Πατριάρχης απάντησε: «... ουδεμία ανθρώπινος δύναμις δύναται να αναχαίτιση τα πράγματα, διότι το κίνη­μα τούτο προώρισται, φαίνεται από τον Ύψιστον, άλλως ήτο αδύνατον να κάμη τοιαύτην απόφασιν το Έθνος... ταύτα παρακαλώ να είπητε εις την εξοχότητά του».⁶

Προδότης λοιπόν ο Γρηγόριος (!). Να γνώριζαν τούτο το κείμενο μερικοί «προοδευτικοί» κουλτουριά­ρηδες, θάκρυβαν από ντροπή το πρόσωπο τους, αφού τον αποκαλούν προδότη, μισέλληνα, τουρκόφιλλο... Ντροπή... Είναι δυνατόν να συμπεριφέρονται έτσι οι προδότες;

7) Ο Γρηγόριος όχι μόνον ήταν σε γνώση της Φι­λικής Εταιρείας και των σχεδίων της, αλλά και έσπρωχνε τα πράγματα ως τα έσχατα. Σε γράμμα που έστει­λε στον Πετρόμπεη, αναφέρει τη λέξη «σχολείο», που όπως γράφει ο Φιλήμων, ήταν λέξη συνθηματική και σήμαινε: Επανάσταση. Αυτό ήταν! Ο Πετρόμπεης πει­σμένος πια ότι ο Πατριάρχης ήταν ηγέτης του ξεσηκω­μού, μπήκε στη φωτιά τού αγώνα. Γράφοντας ο Γρηγό­ριος στις 20 Δεκεμβρίου 1820 στον επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα, Φιλικό και μάρτυρα, αναφέρει τη συνθηματική φράση «το τού Σωτήρος Πάσχα», εννοώντας το μυστι­κό της επαναστάσεως που το γνώριζε καλά.⁷ Γνώριζε πολύ καλά τα της Φιλικής Εταιρείας. Οι επιστολές που έστειλε στη Ρωσία, στον Αλ. Υψηλάντη και στο Ζωσιμά με τον Ιω. Παπαρηγόπουλον, αυτά δείχνουν. «Εγνώριζε τα πάντα και ανέμενε»⁸, γράφει ο Ιστορικός Δ. Κόκ­κινος. Και αυτά συνέβαιναν το Μάιο τού 1820. Εμάζευε χρήματα για την ίδρυση σχολείων, αλλά τα χρήματα από τους εράνους αυτούς τα διοχέτευε στη Φιλική Εταιρεία για την κάλυψη της επαναστατικής προπα­γάνδας.⁹ Τουρκόφιλος ο Γρηγόριος (!) Αν οι Τούρκοι είχαν τότε τέτοιους φίλους, τι να έκαναν τους εχθρούς;

8) Υπάρχει μία επιστολή που έστειλε ο Γρηγόριος στον επίσκοπο Σαλώνων (Άμφισσα) Ησαΐα, Φιλικό και Ήρωα τού Αγώνα. Η επιστολή αυτή πείθει και τον πιο δύσπιστο ότι ο Πατριάρχης γνώριζε κάθε κίνηση της Φ.Ε.

Η επιστολή γράφτηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1820, λί­γους μήνες πριν από το μαρτύριο τού Γρηγορίου, και έχει ως εξής:

«Θεοφιλέστατε επίσκοπε και αδελφέ Ησαΐα.

Αμφοτέρας τας τιμίας επιστολάς, δια τού αγαθού πατριώτου Φούντα Γαλαξειδιώτου, ασφαλώς εδεξάμην και τους εν αυταίς τιμίους σου λόγους έγνων. Εχεμυθίας, αδελφέ, μεγίστης χρεία και προφύλαξις περί παν διάβημα^˙ οι γαρ χρόνοι πονηροί είσι και εν τοις φιλοπατριώταις έστι και μοχθηρών ζύμη, άφ' ης ως από ψωραλέου προβάτου φυλάττεσθε. Κακόν γαρ πολλοί μηχανώνται δια το της φιλοπλουτίας έγκλημα. Διο την αγαθήν εξελέξω μερίδα κοινολογών μοι, εμπιστευμένοις πατριώταις, τα εχεμυθίας δεόμενα. Οι Γαλαξειδιώται, ους επιστέλλεις μοι συνεχώς πεφροντισμένως ενεργούσι, και άφ' ων έγνων αδύνατον αντί παντός τι­μίου ούδ' ελάχιστον λόγον έρκος οδόντων φυγείν ου μόνον τα σα, αλλά και τα των εν Μωρέα αδελφών γράμ­ματα κομίζουσί μοι. Η τού Παπανδρέα πράξις πατριω­τική μεν τοις γινώσκουσι τα μύχια, κατακρίνουσι δε οι μη ειδότες τον άνδρα. Κρύφα υπερασπίζου αυτόν, εν φανερώ δε άγνοιαν υποκρίνου, έστι δ' ότε και επίκρι­νε τοις θεοσεβέσιν αδελφοίς και αλλοφύλοις. Ιδία πράϋνον τον Βεζύρην λόγοις και υποσχέσεσιν αλλά μη παραδοθήτω εις λέοντος στόμα. Άσπασον συν ταις εμαίς ευχαίς τους ανδρείους αδελφούς, προτρέπων εις κρυψίνοιαν δια τον φόβον των Ιουδαίων. Ανδρωθήτωσαν ώσπερ λέοντες και η ευλογία τού Κυρίου κρατυνεί αυτούς, εγγύς δε έστι τού Σωτήρος το Πάσχα. Αι ευχαί της εμής μετριότητος επί της κεφαλής σου, αδελφέ μου Ησαΐα. Γεώργει ακαμάτως και όλβια γεωργία δώσει σοι ο Πανύψιστος».

Πρέπει ιδιαίτερα να τονισθούν οι λέξεις τού γράμ­ματος «εχεμύθεια» και «μεγίστη προφύλαξις» καθώς και η φράση «εγγύς εστί το τού Σωτήρος Πάσχα» που σημαίνει μετάβαση από την ταπείνωση τού Γένους στην ανάσταση (Πάσχα = πέρασμα). Σαφώς εδώ νοείται η Επανάσταση που ετοιμαζόταν. Αυτό φαίνεται από την εσπευσμένη μετάβαση τού Ησαΐα στην Πόλη, λίγο μετά την λήψη της επιστολής αυτής και δύο μήνες πριν από την έκρηξη της Επαναστάσεως. Ο Ησαΐας έλαβε συγκεκριμένες οδηγίες για τους επισκόπους της Ρούμελης και του Μοριά.¹⁰

ΟΙ κατήγοροι τού Γρηγορίου τα γνωρίζουν αυτά; Πως τα παρέτρεξαν;

9) Όταν κατάλαβε ότι οι πιο δυνατές οικογένειες της Μάνης δεν ομονοούσαν και δεν ένωναν τις δυνά­μεις τους για τον αγώνα που ετοιμαζόταν και ο Πετρόμπεης ανησυχούσε, αμφέβαλλε και ζητούσε εξηγή­σεις, έγραψε στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη επιστολή, στις 30 Ιουλίου 1919, που είχε ως εξής:

«Ευγενέστατε και ενδοξότατε Άρχων της Μάνης κύ­ριε Πετρόμπεη και τιμιώτατοι καπιτάνιοι τε και πρόκρι­τοι, ημέτεροι κατά πνεύμα υιοί αγαπητοί... Μαθόντες τον ένθερμον ζήλον, ον εμπνεύσει θεία ανελάβετε νυν, και την αγαθήν βουλήν και απόφασιν, ην φιλαδέλφως εποιήσασθε προς αλλήλους εις το να συγκροτήσητε κοινόν Ελληνομουσείον αυτόθι εις την πατρίδα σας, άφ' ης διόλου εξέλιπε προ χρόνων το φως της παιδείας και των μαθήσεων, εχάρημεν καθ' υπερβολήν και κατεστέψαμεν πάντας με τας εγκάρδιους ημών ευχάς και ευλογίας και με τους προσήκοντος επαίνους και ευφη­μίας. Όθεν και κατά χρέος πατρικής προνοίας, γράφο­ντες δια της παρούσης πατριαρχικής ημών επιστολής, εντελλόμεθα τη τε Ενδοξότητί Σας, προηγουμένως, και πάσιν υμίν τοις τιμιωτάτοις Καπιτανίοις επομένως, μέ­νοντες εδραίοι και αμετακίνητοι από την  αξιέπαινον αυτήν και θεάρεστον απόφασίν σας, να συμπροθυμοποιηθήτε εις την σύστασιν του κοινού σχολείου και την αποκατάστασιν εν αυτώ των λόγου αξίων διδασκάλων, και με κοινήν ένωσιν κατά Χριστόν και αγάπην αδελφικήν και συμφωνίαν να περιθάλπητε αυτήν και να διοικήτε, φιλοτιμούμενοι εις το να δείξητε πραγματικώς το φιλόπατρι και φιλόμουσον και ότι εστέ τη αληθεία απόγονοι των σοφών και ένδοξων ανδρών. Μόνον το φως της παιδείας δύναται να σας οδηγήση εις τα ψυχω­φελή και σωτήρια, και εις τα βιωφελή και περί το ζήν χρήσιμα, και να σάς αποδείξη επαινετούς και αριζήλους με την αντίδοσιν και των θεόθεν αποκειμένων μισθών. Επί πάσι δε τούτοις γνωρίζοντες πόσον και ημείς φιλοτιμούμεθα περί τα τοιαύτα και προνοούμεν και προθυμούμεθα εις το να συνεσφέρωμεν την εκκλησιαστικήν μας αντίληψιν και προστασίαν, μη διαλείπητε θαρρούντως γράφοντες ημίν και αναγγέλλοντες παν, ό,τι προς σύστασιν τού θεαρέστου αυτού έργου αφορά, ίνα λαμβάνη το προσήκον πέρας. Η δε τού Θεού χάρις και το άπειρον έλεος ειή μεθ' υμών!».¹¹

Το γράμμα αυτό τού Πατριάρχη έφερε τους καρ­πούς του. Οι οικογένειες της Μάνης μόνοιασαν και ο Πετρόμπεης παίρνει την απόφαση να μπει στη φωτιά!...

Ερωτώ τους επικριτές τού Γρηγορίου^- ήταν Τουρκόφιλος ο Γρηγόριος; Δεν βοήθησε αποφασιστικά το έργον της Φ.Ε. και τον ξεσηκωμό τού '21;

10) Τον Αύγουστο του 1820, μετά την επιστροφή τού Παπαρρηγόπουλου από την Ρωσία, είχε ο Πατριάρχης μα­κρά συζήτηση με αυτόν για την Εθνική υπόθεση. Στην συ­νέχεια στέλνει τον Παπαρρηγόπουλον στον Μοριά, για να συστήσει ομόνοια στους εκεί εταίρους και έστειλε απά­ντηση στον Παλ. Πατρών Γερμανόν, η οποία κατά τον Πα­παρρηγόπουλον διελάμβανε τα εξής περίπου:¹²

«Συλλειτουργέ εν Χριστώ και λίαν αγαπητέ αδελφέ. Έλαβον την από 20 Απριλίου επιστολήν σου. Η απόφασίς μου περί της μελετωμένης ανορθώσεως Σχολής (οι φιλικοί υπό τη λέξη αυτήν εννοούσαν την Επανά­σταση) της φιλτάτης πατρίδος είναι τοιαύτη ως η ιδική σας, όπως θέλεις μάθει και παρά του ιδίου (ένν. τού κομιστή της επιστολής). Το κιβώτιον του Ελέους πρέ­πει να εμψυχωθή και την βουλήν τού Κυρίου ανθρώπι­νοι δυνάμεις δεν δύνανται να την μεταβάλλουν. Γεννηθήτω το θέλημα Του.

Εν έτει 1820 Ο Κων/λεως εν Χριστώ Ευχέτης»¹³

Οι επικριτές τού Γρηγορίου ας προσέξουν την τε­λευταία πρόταση: «...και την βουλήν τού Κυρίου ανθρώπινοι δυνάμεις δεν δύνανται να την μεταβάλ­λουν...».

Τι έχουν να πουν;

11) Οι ξένοι ιστορικοί γράφουν και υποστηρίζουν ότι ο Γρηγόριος είχε σχέση με την Φ.Ε. Συγκεκριμέ­νως: α) Ο Th. Gordon γράφει, πως ο Γρηγόριος γνώρι­ζε την Φιλική Εταιρεία και μερικοί από τους Ιεράρχες ήταν βαθειά μπλεγμένοι στις μηχανορραφίες της.¹⁴

Και η Ρωσίδα ιστορικός Ο. Μπ. Σπαρό στο έργο της, «η Ρωσία και η Ελληνική Επανάσταση» σελ. 57, γράφει πως οι Τούρκοι υπουργοί ισχυρίσθηκαν ότι βρέθηκαν πάνω στο Γρηγόριο ένδεκα γράμματα προς τους Μωραΐτες επαναστάτες που φανέρωναν τους δεσμούς του με την Φ. Ε.¹⁵

Μα και ο Μακρυγιάννης θεωρεί τον Γρηγόριο αρχη­γό της Φ.Ε.!

Από τον Τούρκο ιστορικό Σανί Ζαντέ διαβάζουμε: «Τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας ετηρούντο μυστικά μεταξύ τού Πατριάρχου, των Μητροπολιτών, των πα­πάδων, των δημογερόντων και των προκρίτων». (Νικηφ. Μοσχοπούλου, Ιστορία της Ελληνικής Επανα­στάσεως, κατά τους Τούρκους ιστοριογράφους, σελ. 116).¹⁶ Μήπως ήταν πράκτορας τού Σουλτάνου και ο Σανί Ζαντέ;

Και ο επικριτής τού Γρηγορίου, Γιάννης Βλαχογιάν­νης γράφει: «Δοκιμάσανε οι Φιλικοί και τον Γρηγόριο Ε'. Με πολλή τέχνη ξέφυγε την πρόταση και γλύτωσε το Έθνος από συμφορά... Ο χρηστότατος και γενναίος Γρηγόριος Ε' είχε το θάρρος να αρνηθεί να γίνει φιλι­κός». (Νέα Εστία 1935, σελ. 683).¹⁷

Και ο Δζεβτέτ πασάς γράφει: «Οι αφορισμοί και οι κατάρες τού Πατριάρχου, που ήταν μέλος της Φ.Ε., απέβλεπαν στο να συγκαλύψουν τις κακές προθέσεις του Πατριαρχείου».¹⁸

12) Το έργον της Φ.Ε. εστήριξε ο Γρηγόριος όχι μό­νον ηθικώς αλλά οικονομικώς.

Όταν ο ταμίας της Φ.Ε. Παν. Σέκερης, τού εμπι­στεύθηκε την αγωνία του για το ότι η Εταιρεία δεν έχει χρήματα να συνεχίσει το έργο της, εκείνος τον καθησύχασε λέγοντας του: «Φίλε μου, μην απελπίζε­σαι, διότι παρά τού Θεού εφωτίσθην να κάμωμεν τι, το οποίον αντί να δώση υπονοίας, θέλει φανεί απεναντίας αξιέπαινον».

Ίδρυσε το «Κιβώτιον τού Ελέους» και διόρισε τρι­μελή επιτροπή. Από τα χρήματα που θα συγκεντρούνται όπως είπε στον Σέκερη, το ένα τρίτον θα διανέμε­ται στους πτωχούς, «το δε μένοντα θέλει φυλάττει (η Επιτροπή) δια τον ιερόν σκοπόν, όταν έλθη η ώρα, η παρά τού Θεού αποφασισμένη».¹⁹

Υπάρχουν και άλλα πολλά ντοκουμέντα. Φθάνουν όμως αυτά.

Τώρα μπορούμε να καταλάβουμε ότι τα αφοριστικά, και εκείνο κατά της Φιλικής Εταιρείας, ήταν τεχνά­σματα, και ελιγμοί τού Πατριάρχη και στάχτη στα μάτια τού Σουλτάνου. Ο Γρηγόριος Ε' υπεκρίνετο ενώπιον της Σουλτανικής εξουσίας, ενώ κρυφίως της έσκαβε το λάκκο!....

Ενοχλεί όμως αφάνταστα μερικά δήθεν, προοδευ­τικά «μυαλά μιας παρεξηγημένης κουλτούρας». Αυτή η «κουλτούρα», όπως φαίνεται, δεν μπόρεσε να νοιώσει ποτέ το μαρτύριο της συνειδήσεως του...

1. Επιμέλεια Τάσου Βουρνά, Φιλική Εταιρεία..., σελ. 160.

2. Θ. Σιμοπούλου, Γρηγόριος Ε', σελ. 47, και Έμμ. Ξάνθου, Απομνημο­νεύματα περί της Φιλικής Εταιρίας, ΒΙΠΕΡ 61, σελ. 40-41.

3. Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φ.Ε., ΝΕΒ, σελ. 316.

4. Θ.Σιμοπούλου, Μάρτυρες και ^-Αγωνισταί Ίεράρχαι, 110-111.

5. Δοκίμων Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας ΝΕΒ, σελ. 353 και Παν. Παπαθεοδώρου, Γρηγόριος Ε', σελ. 44.

6. Λάμπρου Κουτσονίκα, Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, σελ. 23.

7. Ζ. Γκενάκου - Μουρούτη, Γρηγόριος Ε', σελ. 8-9.

8. Η Ελληνική Επανάστασις, τόμ. Α', σελ. 265.

9. Στο ίδιο, σελ. 265.

10. Π. Παπαθεοδώρου, Γρηγόριος Ε', σελ. 48.

11. Τάκη Κανδηλώρου, Γρηγόριος Ε', σελ. 169-170.

12. Παν. Παπαθεοδώρου, ο Γρηγόριος Ε', σελ. 41-42.

13. Θ. Σιμοπούλου, Μάρτυρες και αγωνισταί Ιεράρχαι, σελ. 117.

14. Ιω. Παπαϊωάννου, Ιστορικές γραμμές, τόμ. Α', σελ. 208.

15. Στο ίδιο, σελ. 208.

16. Ιω. Παπαϊωάννου, Ιστορικές γραμμές, τόμ. Α', σελ. 208

17. Ιω. Παπαϊωάννου, ιστορικές γραμμές, τόμ. Α' σελ. 208.

18. Παν. Παπαθεοδώρου, Γρηγόριος Ε', σελ. 49.

19. Τάκη Κανδηλώρου, Γρηγόριος Ε', σελ. 175.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο Ε’

ΠΡΟΔΟΤΗΣ Ή ΙΕΡΟ-ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ & ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ 2000

ΑΝΤΙΑΙΡΕΤΙΚΟΝ ΕΓΚΟΛΠΙΟΝ            www.egolpion.com

 29  ΜΑΡΤΙΟΥ  2011

Read more: http://www.egolpion.com/grhgorios_filikh.el.aspx#ixzz2wsqGyBGA