Με στεναχωρούν οι παρατηρήσεις...

Με στεναχωρούν οι παρατηρήσεις...

ΕΡΩΤΗΣΗ : Ὅταν μοῦ κάνουν παρατηρήσεις, στενοχωροῦμαι, καί κάποτε ἀντιδρῶ ἄσχημα στούς ἄλλους, ἀκόμη κι ἄν ἔχουν δίκιο. Ἔτσι δημιουργοῦνται προβλήματα στίς σχέσεις μας. Τί νά κάνω, γιά νά ξεπερνῶ μέ ψυχραιμία αὐτές τίς καταστάσεις;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ : Μία ἀκόμη συνέπεια τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας εἶναι νά μή δέχεται ὁ φυσικός ἄνθρωπος (δηλαδή ὁ μή ἀναγεννημένος ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα) νά ἀναγνωρίσει τά λάθη του. Τό εἴδαμε αὐτό στόν Αδάμ. Στήν ἐρώτηση τοῦ Θεοῦ, γιατί παρέβης τήν ἐντολή μου, ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἀδάμ στόν Θεό ἦταν: Δέν φταίω ἐγώ! Ἡ Εὔα, πού ἐσύ μοῦ ἔβαλες δίπλα μου, αὐτή μἐ παρακίνησε. (Ἄρα, ἐκτός ἀπό τήν Εὔα, φταῖς κι ἐσύ, μόνον ἐγώ δέν φταίω !). Ἀλλά καί ἡ Εὔα δικαιολογήθηκε ὅτι ἐκείνη δέν φταίει, τό φίδι τήν ἐξαπάτησε. (Γεν.3,9-13). Τό ἴδιο δέν βλέπουμε καί σήμερα σέ μικρούς καί μεγάλους; Ὅταν κάνουν μιά ζημιά ἤ κάτι ἄλλο ἄσχημο, ρίχνουν στούς ἄλλους τήν εὐθύνη. Ὁ ἐγωισμός μας δέν μᾶς ἀφήνει νά ἀναγνωρίσουμε τά σφάλματά μας. Καταντοῦμε σέ τέτοιο παραλογισμό, πού θεωροῦμε ὅτι μόνον οἱ ἄλλοι κάνουν λάθη, ἐμεῖς ...ποτέ! Αὐτή εἶναι καί ἡ αἰτία ποὐ ἀντιδροῦμε, ὄχι σπάνια καί μέ φωνές, γιά νά δικαιολογηθοῦμε, ὅταν κάποιος μᾶς κάνει κάποια παρατήρηση ἤ ὑπόδειξη.

Πῶς λοιπόν μποροῦμε νά ἀντιμετωπίσουμε αὐτή τήν κατάσταση, ὥστε οἱ παρατηρήσεις ὄχι μόνον νά μή μᾶς στενοχωροῦν, ἀλλά καί νά μᾶς ὠφελοῦν, καί νά τίς δεχόμαστε μέ εὐχαρίστηση;

1. Νά καταλάβουμε ὅτι ὡς ἄνθρωποι δέν εἴμαστε τέλειοι, οὔτε ἀναμάρτητοι. Εἶναι φυσικό νά κάνουμε σφάλματα καί ἀδικίες εἴτε μέ τή θέλησή μας εἴτε γιατί παρασυρόμαστε ἀπό ἀνθρώπους καί καταστάσεις. Ὅπως οἱ ἄλλοι σφάλλουν, ἔτσι κι ἐμεῖς. Ἑπομένως μερικά σφάλματά μας εἶναι φυσικό νά τά ἀντιληφθοῦν καί κάποιοι ἄλλοι ἄνθρωποι, κυρίως ἀπό τό περιβάλλον μας. Αὐτοί, εἴτε ἀπό ἀγάπη γιά τήν διόρθωσή μας, εἴτε γιατί τούς ἀδικήσαμε καί τούς θίξαμε, εἶναι φυσικό νά μᾶς κάνουν τήν παρατήρηση. (Τό ἴδιο δέν κάνουμε κι ἐμεῖς σέ κάποιον πού θά μᾶς πειράξει;) Τό πιό τίμιο εἶναι, ὡς ἄνθρωποι ὑπεύθυνοι γιά τίς ἐνέργειές μας, νά ἀναλάβουμε μέ θάρρος τήν εὐθύνη τῆς πράξεώς μας, καί νά ζητήσουμε συγγνώμην ἀπό τόν ἄλλον, γιά ὅ,τι τόν πείραξε ὁ λόγος μας ἤ ἡ πράξη μας.

2. Συμβαίνει κάποτε νά μᾶς κάνουν ἄδικα μιά παρατήρηση, γιά σφάλμα πού δέν κάναμε. Σ´αὐτή τήν περίπτωση μέ εὐγένεια, μέ ἠρεμία καί μέ ἐπιχειρήματα νά βοηθήσουμε τόν ἄλλον νά καταλάβει ὅτι ἄδικα μᾶς κατηγορεί. Ἄν τό παραδεχθεῖ, τελείωσε τό θέμα. Ἄν ὄχι, ἄς τόν ἀφήσουμε μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου νά τό καταλάβει. Ἐμεῖς πάντως θά τοῦ φερόμεθα μέ ἀγάπη καί καλοσύνη.

3. Ἄν σκεφθοῦμε βαθύτερα τό θέμα, θά καταλάβουμε ὅτι αὐτοί πού μᾶς κάνουν παρατηρήσεις -ἀκόμα καί αὐστηρές καί ὑπερβολικές- εἶναι εὐεργέτες μας. Ὅπως ὁ ἐκπαιδευόμενος, εἴτε εἶναι τεχνίτης εἴτε ζωγράφος εἴτε μουσικός εἴτε ἐκπαιδεύεται σε ὁ,τιδήποτε ἄλλο, ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίς ὑποδείξεις αὐτοῦ πού τόν διδάσκει, ἔτσι καί κάθε πιστός ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίς παρατηρήσεις τῶν ἄλλων, γιά νά ἀποφεύγει λόγια καί πράξεις λαθεμένες, ὥστε νά βελτιώσει τήν συμπεριφορά του. Ἄς φροντίζουμε νά ἰσχύει καί γιά μᾶς αὐτό πού διαβάζουμε στίς Παροιμίες τοῦ Σολομώντα: " Ἔλεγχε σοφόν καί ἀγαπήσει σε. Δίδου σοφῷ ἀφορμήν καί σοφώτερος ἔσται" (Παρ.9,8-9).

4. Τέλος, ἄς ἀκούσουμε τί μᾶς συμβουλεύει γιά τό θέμα αὐτό ὁ Ἅγ.Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος:Ἐμεῖς τά σφάλματά μας συνήθως δέν τά βλέπουμε, οἱ ἄλλοι ὅμως τά βλέπουν ἀκριβέστερα. Ἄς ἀφήνουμε λοιπόν τούς ἄλλους, αὐτά πού βλέπουν σέ μᾶς, νά μᾶς τά λένε καί ἔτσι νά διορθωνόμαστε. Καί κάτι ἄλλο: Ἀκόμη καί ἄν ἐσύ δέν αἰσθάνεσαι καμία ἐνοχή, ἔχεις ἀνάγκη ἀπό κάποιον νά σοῦ ὐποδεικνύει μέ ἀκρίβεια τά σφάλματά σου καί τά ἁμαρτήματά σου (PG.61,91).

proskynitis

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Με στεναχωρούν οι παρατηρήσεις... http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_6905.html#ixzz2cJlZmOH0

Τα χρήματα τα έχεις για ν’ ανακουφίζεις από τη φτώχεια, όχι για να διαπραγματεύεσαι με τη φτώχεια

Τα χρήματα τα έχεις για ν’ ανακουφίζεις από τη φτώχεια, όχι για να διαπραγματεύεσαι με τη φτώχεια

Ξόδεψε, λοιπόν, τα χρήματά σου, για να έχεις τα πάντα δικά σου.

Όπως εκείνος που ελέγχεται από τη συνείδησή του για τη διάπραξη παρανομιών, είναι ταλαίπωρος, έτσι κι εκείνος που έχει καθαρή τη συ­νείδησή του, ακόμα κι αν φοράει κουρέλια ή παλεύει με την πείνα, είναι πιο εύθυμος απ’ αυτούς που ξεφα­ντώνουν.

Τα χρήματα τα έχεις για ν’ ανακουφίζεις από τη φτώχεια, όχι για να διαπραγματεύεσαι με τη φτώχεια.
Εσύ, όμως, δανείζοντας χρήματα με τόκο στον φτωχό συνάνθρωπό σου, του ετοιμάζεις μεγαλύτερη συμφο­ρά.

Κάνε αυτή τη συναλλαγή, δεν σε εμποδίζω, αλλά για τη βασιλεία των ουρανών. Ως αντάλλαγμα της βοήθειας, που προσφέρεις, μην πάρεις τόκο, αλλά την αιώνια ζωή. Γιατί γίνεσαι μικρολόγος και χάνεις κά­τι τόσο μεγάλο για λίγα χρήματα, που χάνονται; Για­τί αφήνεις το Θεό και επιδιώκεις το κέρδος;

Γιατί παραβλέπεις τον πλούσιο Κύριο και κυνηγάς τον φτωχό άνθρωπο; Ο Κύριος θα σου ανταποδώσει κάθε ευερ­γεσία που κάνεις, ενώ ο άνθρωπος στενοχωριέται, όταν επιστρέφει ό,τι του δάνεισες.

Αυτός δύσκολα σου δίνει και το ένα εκατοστό από τα δανεικά, ενώ Εκείνος εκατονταπλάσια σου ανταποδίδει και την αθανασία σου χαρίζει. Αυτός σου δίνει τα δανεικά με βαρυγγώμια και βρισιές, ενώ Εκείνος σου ανταποδί­δει τις αγαθοεργίες με επαίνους και εγκώμια.

Αυτός νιώθει για σένα μίσος, ενώ Εκείνος σου ετοιμάζει με αγάπη στεφάνια δόξας. Αυτός απρόθυμα σου δίνει σ’ αυτή τη ζωή ό,τι σου χρωστάει, ενώ Εκείνος πρόθυμα σου δίνει και σ’ αυτή τη ζωή και στην άλλη όσα δεν σου χρωστάει.

Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Πηγή:komposxoini

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Τα χρήματα τα έχεις για ν’ ανακουφίζεις από τη φτώχεια, όχι για να διαπραγματεύεσαι με τη φτώχεια http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_4049.html#ixzz2cJkaDYiT

Οι άλλοι,είναι η ευλογία μας.Οι άλλοι, όποιοι και αν είναι, είναι ο Χριστός «εν ετέρα μορφή».­

Οι άλλοι,είναι η ευλογία μας.Οι άλλοι, όποιοι και αν είναι, είναι ο Χριστός «εν ετέρα μορφή»

Διάβασα κάπου:

Θα φύγω από αυτόν τον τόπο των πειρασμών. Αυτήν την απόφαση πήρε ένας μοναχός που νόμιζε ότι του έφταιγε ο τόπος και τα πρόσωπα, δηλαδή το Μοναστήρι του και οι αδελφοί του.Για να θυμώνη τόσο συχνά, για να χάνη την γαλήνη του, για να φιλονική, για να νοιώθη μόνος, φταίνε οι άλλοι.

Έτσι σκεφτόταν. Απεφάσισε, λοιπόν, να φύγη από τους πειρασμούς, να ζήση ειρηνικά και να προαχθή στην αρετή. Και πραγματοποίησε την απόφασί του. Πήγε σε μέρος ερημικό, μόνος με τον εαυτό του. Μετά από πολλούς κόπους τακτοποιήθηκε, αλλά οι πειρασμοί δεν έλειψαν.

Την μια μέρα πήγε να πιάση την στάμνα του, αλλά από μια αδέξια κίνηση του έσπασε. Θύμωσε πολύ. Την άλλη μέρα, την στιγμή που πήγε να σπάση ένα κλαδί πλήγωσε το χέρι του, και...ξαναθύμωσε. Την παράλλη πήρε ένας δυνατός αέρας την πόρτα της καλύβας του, και τότε ήταν που βγήκε έξω από τα ρούχα του. Την νύχτα τον ενοχλούσαν τα κουνούπια και την ημέρα τα έντομα.
Ακόμη και μόνος του εύρισκε μύριες ευκαιρίες να θυμώνη.

Κάθησε και σκέφθηκε και επειδή κατάλαβε, επέστρεψε στην μονή της Μετανοίας του.

***

Και σκέφθηκα:

Το κακό δεν έρχεται απ’ έξω, αλλά ξεκινά από μέσα μας. Δεν φταίνε οι άλλοι γι’ αυτό που είμαι εγώ. Δεν φταίνε οι άλλοι για τις δικές μου καταστάσεις, για τις δικές μου περιπέτειες, για τις δικές μου αντιδράσεις.

Οι άλλοι μου δίνουν απλώς ευκαιρίες.
Ευκαιρίες να γνωρίζω τον εαυτό μου.
Ευκαιρίες να αγωνίζωμαι.
Ευκαιρίες να λαξεύω τον χαρακτήρα μου.
Ευκαιρίες να καλλιεργώ την αρετή της ταπεινοφροσύνης, της πραότητος, της καλωσύνης, της ανεκτικότητος, της μακροθυμίας, της θυσίας.
Ευκαιρίες όχι για φυγή, αλλά για μάχη εναντίον του κακού εαυτού μου.
Είτε λέγεται θυμός, είτε ευθιξία, είτε εγωϊσμός, είτε ζήλια, είτε ανευθυνότητα...ο καθένας έχει τον δικό του στίβο.
Ευκαιρίες να ρίξω το βλέμμα μου μέσα μου και να δω τον εαυτό μου επιτιμητικά και τους άλλους με ευγνωμοσύνη.

Λοιπόν, ούτε οι άλλοι φταίνε, ούτε η φυγή ωφελεί, ούτε η απομάκρυνσίς μας μας ηρεμεί.
«Ένδον σκάπτε». Αν αυτό γίνη βίωμά μας, τότε... θα σιγοτραγουδάμε με τους συνοδοιπόρους αδελφούς μας και θα τους βλέπουμε με χαμόγελο και ευχαριστιακή διάθεσι.

Οι άλλοι, όποιοι και αν είναι, είναι η ευλογία μας. Οι άλλοι, όποιοι και αν είναι, είναι ο Χριστός «εν ετέρα μορφή».­

Πηγή:proskynitis

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Οι άλλοι,είναι η ευλογία μας.Οι άλλοι, όποιοι και αν είναι, είναι ο Χριστός «εν ετέρα μορφή».­ http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_3416.html#ixzz2cJk9eIn8

Πότε η ελπίδα στο Θεό είναι παράλογη.

Πότε η ελπίδα στο Θεό είναι παράλογη.

12:47 μ.μ. | Αναρτήθηκε από Βασιλική Δ. |

Του αββά Ισαάκ
Κάποιος έχει ελπίδα στο Θεό που στηρίζεται στην εγκάρδια πίστη. Αυτή είναι γνήσια, γιατί δημιουργήθηκε με τη διάκριση και τη γνώση. Κι ένας άλλος έχει ελπίδα διαφορετική, που γεννιέται από την αφροσύνη και την οκνηρία. Αυτή είναι ψεύτικη. 

Ο άνθρωπος βέβαια που καθόλου δεν φροντίζει για τα φθαρτά πράγματα ,αλλά αφού πρόσφερε ολόκληρο τον εαυτό του στο Θεό , διαθέτει ακατάπαυστα, νύχτα και μέρα , όλο του τ χρόνο και το ζήλο στη λατρεία και την ευαρέστηση Εκείνου, παραμελώντας έτσι την εκπλήρωση των υλικών του αναγκών, αυτός καλά και γνωστικά ελπίζει στον Κύριο. Ότι θα του εξασφαλίσει όσα του χρειάζονται . Και είναι δίκαιο να δείξει ο Θεός σε έναν τέτοιο άνθρωπο όλη Του τη φροντίδα και να του δώσει άκοπα ό,τι έχει ανάγκη, γιατί είναι υπηρέτης Του γνήσιος και τηρεί την εντολή Του που λέει : « Ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν » ( Ματθ. 6: 33 ) . 

Η ελπίδα λοιπόν του ανθρώπου αυτού είναι καλή και έλλογη, και για αυτό δεν υπάρχει περίπτωση να μην εκπληρωθεί. 

Εκείνος όμως που έχει ακόμα κολλημένο το νου του στη γη, εκείνος που έχει προσπάθεια ( δηλαδή εμπαθή προσκόλληση ) στα επίγεια, εκείνος που τρώει χώμα σαν το φίδι, παραδίνοντας τον εαυτό του σε μετεωρισμούς και δε αιχμαλωσίες της καρδιάς και σε αργολογίες, εκείνος που τεντώνει τεμπέλικα τα πόδια του λέγοντας : « Πιστεύω πως ο Θεός θα μου εξασφαλίσει ό, τι μου χρειάζεται » , αυτός θα ακούσει οπωσδήποτε τα λόγια που του απευθύνει ο Θεός με το στόμα του προφήτη: « Εγγίζεις μοι εν τω στοματί σου, η δε καρδία σου πόρρω απέχει απ ʽ εμού » ( πρβλ. Ης. 29:13 ) . Αλλά και ο αδελφόθεος Ιάκωβος θα του πει: « Ει πιστεύεις τω Θεώ , καλώς ποιείς . Και τα δαιμόνια πιστεύουσι και φρίσσουσι » . Η πίστη όμως χρειάζεται και έργα, γιατί « άνευ έργων νεκρά εστι » ( πρβλ. Ιακ. 2: 19, 26 ) . 

Μην πλανιέσαι ασύνετε! Πριν από την ελπίδα στο Θεό, χρειάζεται ο κόπος και ο ιδρώτας για το Θεό στην καλλιέργεια των αρετών . Αν λοιπόν κι εσύ πιστεύεις ότι ο Θεός φροντίζει για τα πλάσματά Του και είναι παντοδύναμος, δείξε κι εσύ εργασία τέτοια , που να ταιριάζει στην πίστη σου. Και τότε θα έχεις το Θεό έτοιμο να σε ακούσει, να σου παρέχει άκοπα όλα όσα χρειάζεσαι , και ακόμα να σε φυλάει από κάθε κίνδυνο και από κάθε βλάβη και θλίψη. 

Γιατί ο Θεός πρόσταξε όλους τους άλλους ανθρώπους να τακτοποιούν τις υποθέσεις τους με διάκριση , και μαζί με την πρόνοια του Θεού να σμίξουν και τη φρόνηση , που έλαβαν από Αυτόν. Όποιος όμως αφιέρωσε όλη του τη ζωή στο Θεό και φροντίζει μόνο για την ευαρέστηση Εκείνου , δεν έχει ανάγκη από αυτή τη φρόνηση για τη ρύθμιση της ζωής του. Γιατί, αντί για αυτή, έχει την πίστη, με την οποία ανατρέπει « παν ύψωμα επαιρόμενον κατά της γνώσεως του Θεού » ( Β Κορ. 10: 5 ) . 

Και λογισμούς ανθρώπινους ή φυσικούς δεν παραδέχεται , γιατί ανέβηκε ψηλότερα από τη φύση και προσκολλήθηκε στο Θεό με την αδίστακτη και ακλόνητη πίστη, με την οποία αντιμετωπίζει τα πάντα – όχι για να πειράξει τον Κύριο. Αλλά γιατί έχει το θάρρος του σ Αυτόν και είναι πάνοπλος με την ακατανίκητη δύναμη του Αγίου Πνεύματος . Για έναν τέτοιον άνθρωπο, πραγματικά, είναι που λέει ο Θεός: « Μετ αυτού ειμι εν θλίψει. Εξελούμαι αυτόν και δοξάσω αυτόν. Μακρότητα ημερών εμπλήσω αυτόν και δείξω αυτώ το σωτήριον μου » ( Ψαλμ. 90 : 15-16 ) . ]

Από τον Μικρό Ευεργετινό

Πηγή:pneumatikixara

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Πότε η ελπίδα στο Θεό είναι παράλογη. http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_5634.html#ixzz2c80yL1gH

Προς τους νέους, πώς να ωφελούνται από τα ελληνικά γράμματα

Προς τους νέους, πώς να ωφελούνται από τα ελληνικά γράμματα

12:42 μ.μ. | Αναρτήθηκε από Βασιλική Δ. |

Μιλάει η πείρα ενός Αγίου

Πολλοί λόγοι, αγαπητά μου παιδιά, με κάνουν να σας δώσω αυτές τις συμβουλές. Πιστεύω ότι είναι οι καλύτερες και θα σας ωφελήσουν, αν τις κάνετε κτήμα σας. Αν, λοιπόν, δεχθείτε με προθυμία τα λόγια μου, θα ανήκετε στη δεύτερη κατηγορία εκείνων που επαινεί ο αρχαίος ποιητής Ησίοδος, γράφοντας ότι είναι άριστος άνθρωπος όποιος μονάχος του ξεχωρίζει το σωστό κι είναι καλός άνθρωπος όποιος συμμορφώνεται με τις σωστές υποδείξεις. Ενώ όποιον δεν είναι ικανός να το κάνει αυτό, τον χαρακτηρίζει σαν άνθρωπο άχρηστο. 

Και μην απορήσετε που έρχομαι να προσθέσω κάτι δικό μου σε όσα διαβάζετε από τους αρχαίους στα σχολεία σας και μάλιστα να σας πω ότι αυτό το δικό μου είναι ωφελιμότερο από όσα εκείνοι σας διδάσκουν. Ακριβώς αυτό είναι το νόημα της συμβουλής μου: δεν πρέπει να παραδώσετε στους αρχαίους συγγράφεις το τιμόνι του νου σας, για να σας πάνε όπου αυτοί θέλουν. Δεν πρέπει να τους ακολουθείτε σε όλα. Πρέπει να πάρετε απ’ αυτούς ό,τι είναι χρήσιμο και να μη δώσετε προσοχή στα υπόλοιπα. Έρχομαι, λοιπόν, αμέσως να σας υποδείξω ποιά είναι τα άχρηστα μέσα στα συγγράμματά τους και πώς να ξεχωρίζετε τα πρώτα από τα δεύτερα.

Το νερό και ο ήλιος

Εμείς οι χριστιανοί θεωρούμε εντελώς ασήμαντο πράγμα την εδώ κάτω ανθρώπινη ζωή. Δεν λογαριάζουμε και δεν λέμε καλό ό,τι μάς εξυπηρετεί σ’ αυτή μονάχα τη ζωή. Την ένδοξη καταγωγή, την ευρωστία του κορμιού, τη σωματική καλλονή, το ωραίο ανάστημα, τις τιμές που δίνουν οι άνθρωποι, ακόμα και το βασιλικό αξίωμα κι οτιδήποτε άλλο προσφέρει ο παρών κόσμος, δεν θα τα θαρρούμε μεγάλα και ζηλευτά πράγματα. Δεν μας κάνουν εντύπωση όσοι τα έχουν. Οι δικές μας ελπίδες πάνε πολύ μακρύτερα. 

Οι πράξεις μας είναι μια προετοιμασία για κάποιαν άλλη ζωή. Ακριβώς, λοιπόν, όσα μας χρειάζονται γι’ αύτη την άλλη ζωή, αυτά αγαπάμε, αυτά λαχταράμε, περιφρονώντας όσα δεν φθάνουν ως εκεί. Ποιά είναι αυτή η άλλη ζωή; Πού και πώς θα τη ζήσουμε; Αυτό το θέμα είναι ανώτερο της τωρινής αφορμής, για να το περιγράψω. Και σεις, εξάλλου, δεν έχετε ακόμη όλη την ωριμότητα, για να αφομοιώσετε την περιγραφή του. Θα σας δώσω όμως ένα σκιαγράφημά του, που θα σας είναι αρκετό. Ας πάρουμε από τη μια μεριά όλη την ευτυχία, που σωρεύθηκε στον κόσμο αυτόν εδώ από την πρώτη ήμερα του. Όλη, λοιπόν, αυτή η γήινη ευτυχία δεν φθάνει ούτε το μικρότερο από τα αγαθά της άλλης ζωής. 

Όλα τα καλά του κόσμου τούτου είναι τόσο κατώτερα από το ελάχιστο ανάμεσα σ’ εκείνα τα αγαθά, όσο κατώτερα είναι η σκιά και το όνειρο από την πραγματικότητα. Ή, για να χρησιμοποιήσω ένα πιο συνηθισμένο παράδειγμα, η διαφορά ανάμεσα στις δυό ζωές, για τις οποίες μιλάμε, είναι όσο κι η διαφορά σε αξία ανάμεσα στην ψυχή και στο σώμα.

Οδηγός μας στην εδώ κάτω ζωή είναι η Αγία Γραφή, που η γλώσσα της έχει πολύ μυστήριο. Όσο ο άνθρωπος έχει ακόμα μικρή ηλικία, είναι φυσικό να μη καταλαβαίνει τη βαθιά της σημασία. Τί κάνει, λοιπόν; Προγυμνάζεται με τα μάτια της ψυχής σε άλλα κείμενα, όχι εντελώς ξένα, που μοιάζουν με καθρέφτες και σκιές. Συμβαίνει δηλαδή ό,τι και στο στρατό. 

Οι στρατιώτες αποκτούν την πολεμική πείρα πρώτα με τις κινήσεις των γυμνασίων, που είναι ένα είδος παιχνίδι. Ύστερα, γνωρίζουν τον αληθινό πόλεμο. Έχουμε κι εμείς μπροστά μας μια μάχη. Τη μεγαλύτερη απ’ όλες. Για να ετοιμασθούμε, πρέπει να γυμνασθούμε, να κοπιάσουμε. Πώς θα γίνει αυτή η προγύμναση; Με το να γνωρίσουμε καλά τους ποιητές, τους πεζογράφους, τους ρήτορες κι όλους τους ανθρώπους, που θα μας προσφέρουν κάτι για να δυναμώσουμε την ψυχή μας. Θυμηθείτε τι κάνουν τα βαφεία. 

Πρώτα ετοιμάζουν με διάφορους τρόπους το ύφασμα που θα βάψουν. Και μονάχα αφού γίνει αυτή η προεργασία, τότε παίρνουν και μεταχειρίζονται το κόκκινο ή άλλο χρώμα για να κάνουν το βάψιμο. Το ίδιο πρέπει να γίνεται και σε μας. Πρώτα θα ετοιμάσουμε τη συνείδησή μας με την κοσμική σοφία κι ύστερα θ’ ακούσουμε τα ιερά και βαθιά νοήματα της χριστιανικής διδασκαλίας. Πρώτα θα συνηθίσουμε να βλέπουμε τον ήλιο μέσα στο νερό κι ύστερα θ’ ατενίσουμε τον ίδιο τον ήλιο.

Οι καρποί και το φύλλωμα

Αν οι δύο διδασκαλίες έχουν κάποια συγγένεια, θα ήταν ωφέλιμη η γνώση και των δύο. Αλλά έχουν και μεγάλη διαφορά. Γι’ αυτό, αν τις βάλουμε τη μια πλάι στην άλλη και τις συγκρίνουμε, θα δούμε καθαρά ότι η μια υπερέχει της άλλης. Με τί όμως να τις παρομοιάσουμε, ώστε να δώσουμε μια πετυχημένη εικόνα τους; Η κύρια αξία του φυτού είναι το ότι κάνει καρπούς. Αλλά και τα φύλλα του προσφέρουν ένα στόλισμα, καθώς παίζουν κάτω από την πνοή του αέρα γύρω στους κλάδους.

Κάτι ανάλογο γίνεται και στην ψυχή. Ο καρπός της, η αξία της είναι η αλήθεια. Είναι όμως ωραίο πράγμα να την τριγυρίζει κι η κοσμική σοφία, σαν φυλλωσιά, που σκεπάζει όμορφα τους καρπούς. Αυτό συνέβη με τον μεγάλο Μωϋσή, τον περιβόητο για τη σοφία του, καθώς αναφέρει η παράδοση. Πρώτα -λένε- γύμνασε το νου του στις επιστήμες της αρχαίας Αιγύπτου κι ύστερα σίμωσε για να δει τον αληθινό Θεό. Παρόμοιο συνέβη και με τον σοφό Δανιήλ, αιώνες αργότερα. Πρώτα διδάχθηκε στη Βαβυλώνα τη σοφία των Χαλδαίων κι υστέρα έπεσε στη σπουδή της θείας διδασκαλίας.

Η πέτρα στο αλφάδι

Αρκετά σας εξήγησα το ότι αυτά τα κοσμικά μαθήματα δεν είναι ανώφελα για την ψυχή. Ας έλθουμε τώρα να δούμε και το πως πρέπει να τα αφομοιώνετε. Ας αρχίσουμε από τα πολύμορφα έργα των ποιητών. Δεν πρέπει να δίνετε σημασία σε όλα, χωρίς εξαίρεση, τα διδάγματά τους. Όταν σας εξιστορούν κατορθώματα ή σας εκθέτουν λόγια καλών ανθρώπων, να τα δέχεστε με αγάπη, να κοιτάτε να τους μιμηθείτε, να τους μοιάσετε, όσο μπορείτε. 

Όταν όμως φέρνουν στη μέση κακούς ανθρώπους, πρέπει να αποφεύγετε τις τέτοιες εικόνες, φράζοντας τ’ αυτιά σας όμως ο Οδυσσέας, που, καθώς διηγείται ο Όμηρος, ήθελε ν’ αποφύγει τη μελωδία των Σειρήνων. Γιατί; Διότι άμα συνηθίσει κανείς στα αμαρτωλά λόγια, περνά και στα αμαρτωλά έργα. Γι’ αυτό, λοιπόν, πρέπει με κάθε τρόπο να προφυλάσσουμε την ψυχή μας. Γιατί υπάρχει κίνδυνος, μαζί με τη γλύκα των λόγων να πάρουμε μέσα μας και κάτι θανάσιμο, χωρίς να το καταλάβουμε.

Είναι μέλι, που έχει και δηλητήριο. Δεν θα επαινέσουμε, έτσι, τους ποιητές, όταν παριστάνουν ανθρώπους που ασεβούν, που εμπαίζουν, που παραδίνονται στην ακολασία, που παρασύρονται από το πιοτό, ούτε όταν περιορίζουν την ευτυχία σε πλούσια τραπέζια και σε άσεμνα τραγούδια. Και δεν θα δώσουμε καμιά σημασία, όταν κάνουν λόγο για θεούς και μας λένε ότι οι θεοί αυτοί είναι πολλοί κι αλληλομισούνται. Γιατί, καθώς ξέρετε, οι ψεύτικοι θεοί της ειδωλολατρίας πολεμάνε ο αδελφός τον αδελφό κι ο πατέρας τα παιδιά του κι εκείνα τους γονείς τους, με υπουλότητα. Θ’ αφήσουμε στους ανθρώπους του θεάτρου τις μοιχείες των θεών, τους έρωτές τους, τις ασύστολες σαρκικές τους σχέσεις και προ παντός του μεγαλύτερου απ’ όλους θεού Δία, όπως λέγουν αυτοί. Είναι πράγματα όλα αυτά, που και για τα ζώα αν τα έλεγε κανείς θα κοκκίνιζε. Τα ίδια έχω να πω και για τους πεζογράφους και μάλιστα όταν γράφουν για να διασκεδάσουν.

Επίσης δεν θα μιμηθούμε τους ρήτορες των δικαστηρίων, που η τέχνη τους είναι το ψέμα. Γιατί το ψέμα δεν είναι ωφέλιμο ούτε στα δικαστήρια ούτε πουθενά αλλού, μια και προτιμήσαμε, σαν χριστιανοί, το σωστό κι αληθινό δρόμο της ζωής και το Ευαγγέλιο μας προστάζει να μη καταφεύγουμε στα δικαστήρια. Απ’ όσα μας διδάσκουν οι παρά πάνω, θα διαλέγουμε και θα παίρνουμε μονάχα ό,τι είναι έπαινος της αρετής και κατάκριση της κακίας. Για τον άνθρωπο και τ’ άλλα ζώα, τα λουλούδια είναι καλά μονάχα για το άρωμά τους και το χρώμα τους. Για τις μέλισσες όμως, υπάρχει σ’ αυτά και κάτι άλλο: το μέλι. Έτσι κι εδώ. 

Όσοι στα συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων δεν αναζητούν μονάχα τη γλύκα και τη χάρη του λόγου, μπορούν ν’ αποκομίσουν και κάποια ωφέλεια για τη ψυχή. Πρέπει, λοιπόν, αυτά τα συγγράμματα να τα σπουδάζουμε ακολουθώντας το παράδειγμα των μελισσών. Οι μέλισσες δεν πετάνε σε όλα τα λουλούδια με τον ίδιο τρόπο. Κι όπου καθίσουν, δεν κοιτάνε να τα πάρουν όλα. Παίρνουν μονάχα όσο χρειάζεται στη δουλειά τους και το υπόλοιπο το παρατούν και φεύγουν. Έτσι κι εμείς, αν είμαστε φρόνιμοι. Θα πάρουμε απ’ αυτά τα κείμενα ό,τι συγγενεύει με την αλήθεια και μας χρειάζεται και τα υπόλοιπα θα τα αφήσουμε πίσω μας. Κι όπως, κόβοντας το τριαντάφυλλο, αποφεύγουμε τ’ αγκάθια της τριανταφυλλιάς, έτσι κι από τα κείμενα αυτά θα πάρουμε ό,τι είναι χρήσιμο και θα φυλάξουμε τον εαυτό μας απ’ ό,τι είναι επιζήμιο. Από την πρώτη, λοιπόν, στιγμή πρέπει να εξετάζουμε τα διδάγματα χωριστά και να τα προσαρμόσουμε στον σκοπό μας, φέρνοντας, κατά τη δωρική παροιμία τη σχετική με τους κτίστες, την πέτρα στο αλφάδι.

Ο Ηρακλής και οι δύο δρόμοι

Στην άλλη ζωή, θα φθάσουμε με την αρετή. Την αρετή, που εξύμνησαν κι οι ποιητές κι οι πεζογράφοι, αλλά πιο πολύ οι φιλόσοφοι. Έτσι, μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε στα συγγράμματα αυτών των τελευταίων. Δεν είναι μικρό το κέρδος. όταν οι ψυχές των νέων συνηθίσουν και κάνουν δική τους την αρετή. Όσα ο άνθρωπος αφομοιώνει στην τρυφερή ηλικία του, μένουν ασάλευτα. Γιατί η ψυχή είναι ακόμα απλή τότε και ό,τι δέχεται, εντυπώνεται πολύ βαθιά μέσα της. Τί άλλο τάχα σκέφθηκε ο Ησίοδος από το να προτρέψει τους νέους στην αρετή, όταν φιλοτεχνούσε τους στίχους του, που όλοι τους τραγουδούν; 

Σκέφθηκε ότι ο δρόμος της αρετής είναι στην αρχή κακοτράχαλος και δυσκολοδιάβατος κι ανηφορικός. Ότι τον κάνει κανείς με πολύ ιδρώτα και πολύ κόπο. Ότι, γι’ αυτόν τον λόγο, δεν μπορεί ο καθένας να βάλει το πόδι του σ’ αυτόν το δρόμο, με την αποτομιά που δείχνει, κι ούτε, αν τον περπατήσει, θα φθάσει εύκολα στην κορφή. Ότι σαν φθάσει όμως εκεί πάνω, βλέπει πως στην πραγματικότητα ήταν ένας δρόμος ίσιος, όμορφος, εύκολος, καλοδιάβατος και πιο ευχάριστος από τον άλλο, που οδηγεί στην κακία και που ο ίδιος ποιητής είπε ότι μονομιάς μπορεί κανείς να τον διαβεί, γιατί βρίσκεται κοντά μας. Εγώ το πιστεύω: Ο Ησίοδος ιστόρησε όλα αυτά για να μας παροτρύνει στην αρετή, να σπρώξει τον καθένα στο καλό, να μας κάνει να μη το βάλουμε κάτω μπροστά στους κόπους και να μη σταματήσουμε πριν από το τέλος του δρόμου. Κι όποιος άλλος με τέτοιο τρόπο τραγούδησε την αρετή, ας γίνει ο λόγος του καλόδεχτος από μας, μια κι οδηγεί στον ίδιο σκοπό.

Άκουσα κάποτε να μιλά σχετικά μ’ αυτό το θέμα ένας άνθρωπος, που είχε τη δύναμη να εμβαθύνει στο νόημα των ποιητών. Έλεγε, λοιπόν, ότι όλη η ποίηση του Όμηρου δεν είναι άλλο παρά ένας ύμνος της αρετής. Όλα, στον Όμηρο, έκτος από ό,τι είναι περιθωριακό, αποβλέπουν σ’ αυτό. Έτσι, λόγου χάρη, συμβαίνει με όσα γράφει για τον Οδυσσέα, που σώθηκε γυμνός από το ναυάγιο και, στην αρχή, με μόνη την εμφάνιση του, προκάλεσε τον σεβασμό της βασιλοκόρης Ναυσικάς.

Η γύμνια του δεν ήταν ντροπή, γιατί αντί για ρούχα ήταν ντυμένος με την αρετή. Κι ύστερα προκάλεσε αγαθή εντύπωση και στους άλλους Φαίακες, σε σημείο που να παρατήσουν την τρυφηλή ζωή τους και να προσπαθούν, θαυμάζοντάς τον, να τον μιμηθούν. Και στο στόμα κάθε Φαίακος, τότε, άλλη ευχή δεν υπήρχε παρά να γίνει δεύτερος Οδυσσέας, έστω και θαλασσοδαρμένος. Γιατί -έλεγε ο ερμηνευτής εκείνος του ποιητικού νοήματος- με αυτά ο Όμηρος διδάσκει ξάστερα τα εξής: Άνθρωποι γυμνασθείτε στην αρετή, που κολυμπά μαζί σας στο ναυάγιο, κι όταν πατήσετε στη στεριά γυμνοί, θα σας παραστήσει πιο τιμημένους από τους αμέριμνους Φαίακες. Και, πραγματικά, αυτό είναι. Όλα τα άλλα, που τυχόν έχουμε, ανήκουν εξ ίσου στους ιδιοκτήτες τους και σε οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο. Πέφτουν πότε εδώ και πότε εκεί, όπως τα ζάρια. Η μόνη αναφαίρετη ιδιοκτησία είναι η αρετή. Την έχει δική του ο καθένας κι όσο ζει κι όταν φύγει απ’ αυτόν εδώ τον κόσμο. Γι’ αυτό κι ο Σόλων, θαρρώ, είπε στους πλουσίους το:

Δεν θ’ ανταλλάξουμε μαζί τους τον πλούτο
με την αρετή. Πάντα εκείνη μένει,
ενώ το χρήμα συχνά απ’ τον ένα στον άλλο περνά.

Παρόμοια είναι κι όσα λέγει ο Θέογνις. Ο κάθε θεός γέρνει προς τους ανθρώπους τον ζυγό με διαφορετικό πάντα τρόπο, ώστε: άλλοτε να πλουτούν κι άλλοτε να μην έχουν τίποτε.
Αλλά κι ο σοφιστής Πρόδικος, ο Κείος, εκφράζεται παρόμοια κάπου στα συγγράμματά του, φιλοσοφώντας γύρω από την αρετή και την κακία. Ας δώσουμε, λοιπόν, και σ’ αυτόν προσοχή, γιατί είναι αξιόλογος άνθρωπος. Διηγείται τα εξής, από όσο θυμάμαι, γιατί δεν έχω αποστηθισμένο τον λόγο του, που είναι πεζός κι όχι σε στίχους.

Όταν ο Ηρακλής ήταν ακόμα πολύ νέος, σχεδόν της ηλικίας σας, σκεφτόταν ποιόν δρόμο να πάρει, τον κοπιαστικό της αρετής ή τον πολύ εύκολο. Τον σίμωσαν, λοιπόν, δυό γυναίκες, η Αρετή κι η Κακία. Η διαφορά τους φάνηκε ευθύς, με την εξωτερική τους εμφάνιση, πριν ακόμα αρθρώσουν λέξη. Η μια ήταν στολισμένη φανταχτερά από την κομμωτική τέχνη, σαν καλλονή, αλλά με πλαδαρές σάρκες εξ αιτίας της τρυφηλής ζωής, κι από πίσω της έρχονταν όλα τα πάθη της ηδονής. Τα έδειχνε όλα αυτά και τα συνόδευε με πολλές υποσχέσεις, προσπαθώντας να τραβήξει προς το μέρος της τον Ηρακλή. Η άλλη ήταν ισχνή, ατημέλητη, με σοβαρό βλέμμα κι έλεγε πράγματα εντελώς διαφορετικά. Δεν υποσχόταν τίποτε το αναπαυτικό και το ευχάριστο. Υποσχόταν μονάχα χίλιους δυό κόπους κι ιδρώτα και κινδύνους παντού, σε στεριές και θάλασσες. Και το βραβείο, για όλα αυτά, θα ήταν να γίνει ο Ηρακλής θεός – έλεγε ο Πρόδικος. Κι όπως ξέρετε, ο Ηρακλής, στο τέλος αυτήν ακολούθησε.
Λόγια και έργα

Όλοι, λοιπόν, σχεδόν οι αξιόλογοι για τη σοφία τους άνθρωποι, άλλος λιγότερο κι άλλος περισσότερο, κι ο καθένας με τον τρόπο του, έχουν εξυμνήσει, στα όσα έγραψαν, την αρετή. Αυτούς πρέπει να πιστεύουμε και να πασχίζουμε να εφαρμόσουμε στη ζωή μας τα λόγια τους. Γιατί όποιος στηρίζει με πράξεις τη φιλοσοφία, που άλλοι την περιορίζουν στα λόγια αυτός μονάχα έχει νου, σαν σκιές οι άλλοι γυροφέρνουν.

Έχουμε, σ’ αυτή την περίπτωση, μια θαυμαστή σε ομορφιά προσωπογραφία και πλάι της το ίδιο πρόσωπο στην πραγματικότητα, εξίσου ωραίο με τήν απεικόνιση του. Υπάρχουν άνθρωποι που με φουσκωμένα λόγια εξυμνούν την αρετή μπροστά στους άλλους, αλλά στη δική τους ζωή προτιμούν την ακολασία από τη σωφροσύνη, την πλεονεξία από το δίκιο. Με τί μοιάζουν αυτοί; Μοιάζουν με τους ηθοποιούς που παίζουν δράματα και παρουσιάζονται στη σκηνή συχνά σαν βασιλιάδες και μεγάλοι άρχοντες, χωρίς να είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο στην πραγματικότητα και, καμιά φορά, ούτε ελεύθεροι πολίτες, αλλά δούλοι. Ο μουσικός θα δεχόταν να μην είναι καλά κουρντισμένη η λύρα του; Ο κορυφαίος του χορού, στην τραγωδία, θα δεχόταν να μην είναι ο χορός εναρμονισμένος μαζί του; Όχι. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που θέλουν να διαφωνούν με τον εαυτό τους, κι η ζωή τους να έρχεται σε αντίθεση με τα λόγια τους, να συμβαίνει σ’ αυτούς αυτό που λέγει ο Ευριπίδης· η γλώσσα μου ορκίσθηκε αλλά όχι κι ο νους, και που να θέλουν να φαίνονται κι όχι να είναι στ’ αλήθεια καλοί; Αλλά κάτι παρόμοιο θα ήταν το άκρον άωτο της αδικίας, αν πρέπει να πιστέψουμε στον Πλάτωνα, το να δίνει κανείς την εντύπωση ότι είναι σωστός άνθρωπος και στην πραγματικότητα να μην είναι.

Περικλής, Ευκλείδης, Σωκράτης, Μέγας Αλέξανδρος

Όσα, λοιπόν, λόγια οδηγούν προς το καλό, πρέπει να τα αφομοιώνουμε, όπως είπαμε παραπάνω. Αλλά και σπουδαίες πράξεις των αρχαίων σώθηκαν στη μνήμη ως τις ημέρες μας ή καταγραμμένες στις σελίδες των ποιητών και των πεζογράφων. Ας μη παραμελήσουμε και τη δική τους ωφέλεια. Κάποτε, λόγου χάρη, ένας χυδαίος άνθρωπος έβριζε τον Περικλή, ενώ ο μεγάλος πολιτικός δεν έδινε καμιά σημασία. Όλη τη μέρα ο άνθρωπος εκείνος περιέλουζε με βρισιές τον Περικλή, αλλ’ αυτός έμενε αδιάφορος. Όταν, λοιπόν, έπεσε το βράδυ και σκοτείνιασε κι εκείνος αποκαμωμένος απομακρυνόταν, ο Περικλής, πιστός στην άσκηση της φιλοσοφίας, πρόσταξε να του φωτίσουν το δρόμο που περπατούσε. 

Μια άλλη φορά, πάλι, ένας άνθρωπος οργισμένος εναντίον του Ευκλείδη, του φιλοσόφου από τα Μέγαρα, τον απείλησε, και μάλιστα με όρκο, ότι θα τον σκότωνε. Αλλά κι ο Ευκλείδης του ορκίσθηκε ότι θα τον ικανοποιούσε και θα τον έβγαζε από την οργή του. Τί σπουδαίο θα ήταν αν όσοι παρασύρονται στο πάθος τού θυμού έφερναν στον νου τους τέτοια περιστατικά! Γιατί δεν πρέπει να πιστεύουμε στην τραγωδία, που διδάσκει ότι η οργή οπωσδήποτε αρματώνει το χέρι εναντίον του εχθρού μας και να ερεθιζόμαστε απ’ αυτή. Κι αν αυτό είναι δύσκολο, πρέπει να χρησιμοποιούμε τη λογική εναντίον της και να της κόβουμε τα φτερά.

Ας γυρίσουμε πάλι στα παραδείγματα σπουδαίων πράξεων. Όρμησε κάποιος εναντίον του φιλοσόφου Σωκράτη και τον χτυπούσε αλύπητα στο πρόσωπο. Αλλά εκείνος δεν έφερε αντίσταση. Άφησε τον μεθυσμένο να χορτάσει την οργή του, ως ότου η όψη του είχε μελανιάσει και πρησθεί από τα χτυπήματα. Όταν το ξύλο σταμάτησε καμιά φορά, ο Σωκράτης έκανε μονάχα αυτό: έγραψε στο μέτωπό του ο τάδε το ‘κανε, όπως επιγράφουν στους ανδριάντες το όνομα του γλύπτη. Ήταν η μόνη του εκδίκηση. 

Τα παραδείγματα αυτά έχουν σχεδόν την ίδια επιδίωξη με την Αγία Γραφή μας. Γι’ αυτό είπα ότι είναι για την ηλικία σας πολύ αξιομίμητα. Λόγου χάρη, το τελευταίο περιστατικό, εκείνο του Σωκράτη, μοιάζει με ό,τι παραγγέλλει ο Κύριος: αν σε χτυπήσει κανείς στο ένα μάγουλο, στρέψε του και το άλλο, αντί να υπερασπίσεις τον εαυτό σου. Όσο για τα περιστατικά του Περικλή ή του Ευκλείδη, θυμίζουν την εντολή να υπομένουμε όποιους μας κάνουν κακό και να βαστάμε με πραότητα την οργή τους, να μην καταριόμαστε αλλά να απαντάμε με ευχές στους εχθρούς μας.

Όποιος προγυμναστεί στα αρχαία εκείνα παραδείγματα, δεν θα δυσπιστήσει στις εντολές του Ευαγγελίου σαν ακατόρθωτες. Δεν θα λησμονήσω και την πράξη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που αφού έπιασε αιχμάλωτες τις πανέμορφες, όπως λέγεται, κόρες του Δαρείου, δεν καταδέχθηκε ούτε να τις κοιτάξει, θαρρώντας ντροπή για τον νικητή ανδρών να νικηθεί από γυναίκες. Αυτό συμπίπτει με το ευαγγελικό: όποιος ρίξει βλέμμα επιθυμίας σε γυναίκα, έστω κι αν δεν κάνει μοιχεία στην πράξη, με το να δεχθεί όμως τη μοιχεία στη ψυχή του, είναι ένοχος. Όσο για το παράδειγμα του Κλεινία, μαθητή του φιλοσόφου και μαθηματικού Πυθαγόρα, είναι δύσκολο να παραδεχθούμε ότι τυχαία συμπίπτει με αυτή του φιλοσόφου και μαθηματικού Πυθαγόρα. Τί έκανε ο Κλεινίας; Αν ορκιζόταν, θα γλίτωνε πρόστιμο τριών ταλάντων. Αλλά προτίμησε να πληρώσει αυτό το υπέρογκο ποσό για να μη πάρει όρκο, έστω κι αν ο όρκος θα ήταν αληθινός. Κι αυτό το έκανε, ίσως γιατί άκουσε την εντολή, πού απαγορεύει τον όρκο.

Το τιμόνι της ψυχής

Αλλά ας κάνουμε πάλι πίσω, σε ό,τι έλεγα στην αρχή. Στο ότι δηλαδή δεν πρέπει να τα αφομοιώνουμε όλα χωρίς διάκριση, αλλά μονάχα όσα ωφελούν. Γιατί είναι ντροπή, να απωθούμε τις βλαβερές τροφές, ενώ στα μαθήματα, που είναι η τροφή της ψυχής, να μη δίνουμε καμιά σημασία, αλλά να τα παίρνουμε και να τα καταπίνουμε σαν το ορμητικό ποτάμι. Ο καπετάνιος δεν παρατά το καράβι του όπως λάχει στους ανέμους, αλλά το κατευθύνει προς το λιμάνι. Ο τοξότης σκοπεύει τον στόχο του. Ο χαλκιάς κι ο χτίστης δουλεύουν σύμφωνα με τον προσανατολισμό της δουλειάς τους.

Εμείς είμαστε τάχα κατώτεροι απ’ αυτούς τους επαγγελματίες τουλάχιστο στο να ξεχωρίζουμε το συμφέρον μας; Όπως ο επαγγελματίας έχει ένα στόχο στη δουλειά του, έτσι κι η ανθρώπινη ζωή έχει ένα δικό της στόχο. Και σ’ αυτόν έχουν τα μάτια τους όλοι όσοι δεν θέλουν να μοιάζουν με άλογα ζώα. Αλλιώς θα είμαστε το ίδιο πράγμα με πλοία, που δεν έχουν έρμα, το τιμόνι της ψυχής μας δεν θα το μεταχειρίζεται η λογική και θα γυροφέρνουμε μέσα στη ζωή άσκοπα. Στους γυμναστικούς αγώνες και στους μουσικούς επίσης διαγωνισμούς, όποιος λαβαίνει μέρος, έχει υπόψη του το αντίστοιχο στεφάνι. Όποιος αθλείται στην πάλη ή στο παγκράτιο, δεν χάνει τον καιρό του να παίζει κιθάρα ή αυλό.

Παράδειγμα ο χεροδύναμος αθλητής Πολυδάμας, που πριν κατεβεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες, αναχαίτιζε καταμεσής του δρόμου τα άρματα που έτρεχαν και μ’ αυτό τον τρόπο δυνάμωνε τους μυς του. Επίσης ο Μίλων ο Κροτωνιάτης δεν μετατοπιζόταν έξω από το αλειμμένο σκουτάρι κι αντιστεκόταν στο σπρώξιμο όπως τα κολλημένα με μολύβι αγάλματα. Μ’ ένα λόγο, γυμνάζονταν για να είναι έτοιμοι στα αγωνίσματά τους. Ας υποθέσουμε όμως ότι τους έτρωγε η περιέργεια κι άφηναν τον κουρνιαχτό των γυμναστηρίων για τις μελωδίες του Μαρσύα, του αυλητή από τη Φρυγία, και του μαθητή του, του Όλυμπου. Τί θα συνέβαινε τότε; Θα κέρδιζαν τον κότινο; Θα δοξάζονταν; Θα προκαλούσαν τον θαυμασμό με την σωματική τους αλκή; Αλλά ούτε κι ο Τιμόθεος, ο περίφημος αυλητής από τη Θήβα, παράτησε τη μουσική για να χάνει τον καιρό του στις παλαίστρες. 

Γιατί αν έκανε κάτι τέτοιο, δεν θα μπορούσε να τους ξεπεράσει όλους στην τέχνη των ήχων και να έχει τέτοια ικανότητα σ’ αυτήν, ώστε, ανάλογα με το κέφι του, άλλοτε οιστρηλατούσε τη ψυχή με τη σοβαρή κι αυστηρή αρμονία κι άλλοτε, γλυκαίνοντας τους τόνους, τη χαλάρωνε και την πράυνε. Χάρη στην τέχνη του, καθώς λένε, ακόμα και τον Μέγα Αλέξανδρο, παίζοντας ένα φρυγικό μέλος, τον έκανε να πεταχτεί από το τραπέζι σε πολεμικό συναγερμό κι ύστερα τον ξανάφερε ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες του, απαλαίνοντας το μουσικό του παίξιμο. Τόση είναι η δύναμη και στη μουσική και στον αθλητισμό, που δίνει η προσαρμοσμένη στον σκοπό της άσκηση.

Και μια που ο λόγος για στεφάνια κι αθλητές. Τί τραβούν αυτοί οι άνθρωποι! Αυξάνουν τη δύναμή τους με πολύ ιδρώτα και κόπους στα γυμναστήρια. Ο προπονητής τους ακόμα και ξύλο τους δίνει. Η δίαιτά τους δεν είναι καθόλου ζηλευτή. Είναι η γνωστή των γυμναστών. Κι από κάθε άλλη άποψη -για να μη μακρηγορήσουμε- περνούν ζωή δύσκολη, που είναι προετοιμασία για τον αγώνα. Κι αφού έτσι ετοιμασθούν, τότε μπαίνουν γυμνοί στο στάδιο και περνούν όλους τους κόπους και τις λαχτάρες, για να κερδίσουν ένα στεφάνι από ταπεινό χορτάρι και να αναγορευθούν νικητές. Κι εμείς, τώρα, που περιμένουμε τόσο θαυμαστά στον αριθμό και στην αξία στεφάνια, απερίγραπτα με λέξεις, πώς είναι δυνατόν να πετύχουμε με ημίμετρα, με μαλθακή ζωή, με έλλειψη περιορισμών; Αν ήταν έτσι, η αμεριμνησία θα ήταν πολύτιμο πράγμα στη ζωή.

Ό Σαρδανάπαλος, ο Ασσύριος εκείνος βασιλιάς, που ήταν ονομαστός για την τρυφηλή ζωή του, θα έπρεπε να ήταν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος. Επίσης ο Μαργίτης, που καθώς αναφέρει ένα ποίημα αποδινόμενο στον Όμηρο, δεν ήταν ικανός ούτε να οργώνει ούτε να σκάβει ούτε τίποτε άλλο παρόμοιο να κάνει. Αλλά ας κοιτάξουμε μήπως είναι μεγάλη αλήθεια αυτό που είπε ένας από τους εφτά σοφούς, ο Πιττακός, ότι το να γίνει κανείς καλός άνθρωπος είναι δύσκολο πράγμα. Πραγματικά, θ’ αποκτήσουμε με πολλούς κόπους τα αγαθά, που, καθώς προείπαμε, τίποτε το ανθρώπινο δεν τους μοιάζει. Δεν πρέπει, λοιπόν, να είμαστε αμελείς και με λιγόχρονη ακηδία να χάσουμε τις ελπίδες πολύ ακριβών πραγμάτων. Έτσι, θα ήταν σαν να θέλουμε να τιμωρηθούμε και σ’ αυτόν εδώ τον κόσμο, πράγμα πολύ βαρύ για κάθε συνετό άνθρωπο, άλλα και στα κριτήρια, που υπάρχουν είτε κάτω από τη γη είτε οπουδήποτε άλλου του σύμπαντος. Γιατί, όποιος χωρίς να θέλει δεν ξεπλήρωσε το καθήκον του, ίσως συγχωρηθεί κάπως από τον Θεό. Αλλά όποιος διάλεξε συνειδητά το κακό, είναι εντελώς αδικαιολόγητος και θα τιμωρηθεί απανωτά.

Ένας αξιοδάκρυτος ηνίοχος

Αλλά, θα πει κανείς: Τί πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε; Απλούστατα: τίποτε άλλο παρά να παραμερίσουμε το κάθε τι και να μεριμνήσουμε για τη ψυχή. Δεν πρέπει να είμαστε υποταγμένοι στο σώμα, χωρίς απόλυτη ανάγκη. Αλλά να παρέχουμε στη ψυχή ό,τι το πιο καλό, χρησιμοποιώντας τη σωστή σκέψη και λύνοντάς την έτσι από τα δεσμά των παθών του σώματος, που είναι κατά κάποιο τρόπο η φυλακή της. 

Και, παράλληλα κάνοντας το σώμα ανώτερο από τα πάθη. Λόγου χάρη, παρέχοντας στο στομάχι ό,τι είναι αναγκαίο κι όχι ό,τι είναι ευχάριστο. Υπάρχουν άνθρωποι, που ψάχνουν σε στεριές και σε θάλασσα, για να βρουν σπουδαίους μαγείρους και τραπεζοποιούς, λες και τους πρόσταζε να το κάνουν κάποιος απαιτητικός ηγεμόνας, σαν φόρο στη βουλιμία του. Είναι άνθρωποι για κλάματα. Δεινοπαθούν όπως οι κολασμένοι στον άδη. Και για ποιό λόγο; Όπως λέγει η παροιμία, κουβαλούν νερό με κόσκινο σε τρύπιο πιθάρι κι οι κόποι τους τέλος δεν έχουν. Κι η περίσσια περιποίηση των μαλλιών και του ντυσίματος είναι, κατά τα λεγόμενα του Διογένη, απασχόληση ανθρώπων άδικων ή δυστυχισμένων. Το να είναι κανείς κομψευόμενος ή και το να λέγεται τέτοιος, είναι το ίδιο περίπου σαν να μιμείται τις εταίρες ή να επιβουλεύεται την οικογενειακή τιμή του πλησίον του.

Τί διαφορά, για τον φρόνιμο άνθρωπο, ανάμεσα στο πολυτελές και στο άπλα πρακτικό ρούχο, μια και το τελευταίο κάνει τη δουλειά του, προστατεύοντας το κορμί από το χειμωνιάτικο κρύο κι από τη ζέστη του καλοκαιριού; Και για όλα τα άλλα, πάλι, το ίδιο ισχύει: να μη ξεπερνούν το μέτρο της λογικής ανάγκης κι ούτε να κολακεύουν το σώμα σε βάρος του συμφέροντος της ψυχής. Ο άνθρωπος που αξίζει να λέγεται άνθρωπος, θεωρεί ίδια ντροπή το να είναι κομψευόμενος και υπηρέτης του κορμιού, όπως και το να είναι υποδουλωμένος σε οποιοδήποτε άλλο πάθος. Όποιος κάνει το παν για την εκζήτηση στη σωματική του εμφάνιση, αποδείχνει ότι δεν έχει συνείδηση της αληθινής ανθρώπινης αξίας. Δεν καταλαβαίνει το σοφό γνωμικό, που λέγει: άνθρωπος δεν είναι ό,τι φαίνεται απ’ έξω. Πρέπει, με υψηλότερη σκέψη, να καταλαβαίνουμε τί πραγματικά είμαστε ο καθένας.

Για να γίνει αυτό, χρειάζεται ψυχή καθαρή πιο πολύ απ’ ό,τι για να δει κανείς τον ήλιο με γερά μάτια. Και τί σημαίνει, με λίγα λόγια, καθαρή ψυχή; Περιφρόνηση των σωματικών απολαύσεων. Δηλαδή να μην τρέφουμε την όρασή μας με τα άτοπα θεάματα των θαυματοποιών. Να μην εκθέτουμε γυμνά τα σώματα, πράγμα που προκαλεί την ηδονή άμεσα. Να μην ακούμε μεθυστικά τραγούδια για τη ψυχή, με άσεμνο περιεχόμενο, μια και τέτοια μουσική δίνει ζωή σε πάθη που υποδουλώνουν κι εξευτελίζουν τον άνθρωπο. Άλλη είναι η μουσική που ταιριάζει σε μας. Μια μουσική που είναι καλύτερη κι υψώνει στο καλύτερο. Εκείνη που μεταχειριζόταν κι ο Δαβίδ, ο ποιητής των ψαλμών της Παλαιάς Διαθήκης, για να κατασιγάσει την εξαλλοσύνη του βασιλιά Σαούλ. 

Κάτι παρόμοιο λέγεται και για τον φιλόσοφο και μαθηματικό Πυθαγόρα. Κάποτε συναπάντησε μεθυσμένους, που βρίσκονταν σε ευθυμία. Πρόσταξε, λοιπόν, τον αυλητή, που τους συνόδευε, ν’ αλλάξει σκοπό και να παίξει δωρική μελωδία. Τότε, κάτω από την επίδρασή της, ήρθαν στα συγκαλά τους, πέταξαν τα στεφάνια και τράβηξαν για τα σπίτια τους γεμάτοι ντροπή. Άλλοι πάλι, κάτω από τους ήχους του αυλού, μεταβάλλονται σε Κορύβαντες και Βάκχες. Τόσο διαφέρει στην επίδρασή της η καλή από την ανήθικη μουσική. Λοιπόν, το πρώτο που πρέπει να αποφεύγετε απ’ όσα καταφάνερα αισχρά πράγματα υπάρχουν, είναι η μάθηση της μουσικής που έχει σήμερα πέραση. Και το να ανακατεύετε την ατμόσφαιρα με λογιών-λογιών αναθυμιάσεις, που ηδονίζουν την όσφρηση, ή το να φοράτε αρώματα, ντρέπομαι ακόμα και να τα απαγορέψω. Όσο για τις ηδονές της επαφής και της γεύσεως, τί να πω άλλο από το ότι υποχρεώνουν όσους τους έχουν δοθεί να ζούνε σαν κτήνη, έχοντας ενδιαφέρον μονάχα για την κοιλιά κι ό, τι είναι κάτω από την κοιλιά;

Ας το πω, σύντομα: όποιος δεν θέλει να βουλιάξει στο βόρβορο των σωματικών ηδονών, πρέπει να περιφρονήσει όλο το σώμα ή να το φροντίζει τόσο μονάχα όσο του χρειάζεται για να το έχει βοηθό στη φιλοσοφία, όπως λέγει ο Πλάτων κι όπως λέγει ο Παύλος συμβουλεύοντας να μη φροντίζουμε για το σώμα κατά τρόπο που να δίνει λαβή σε επιθυμίες. 

Όσοι φροντίζουν για να είναι καλά το σώμα και τη ψυχή, που θα χρησιμοποιήσει το σώμα, την παραμελούν σαν ανάξια λόγου, είναι ίδιοι με όσους νοιάζονται πολύ για τα εργαλεία, αλλά δεν τους νοιάζει για την τέχνη, που τα χρησιμοποιεί. Το αντίθετο πρέπει να γίνεται. Να τιμωρούν το σώμα. Να καταπτοούν τις ορμές του σαν θηρία. Να παίρνουν την ορθή σκέψη σαν βούρδουλα και να μαστιγώνουν και να αποκοιμίζουν την τρικυμία της ψυχής, που προκαλείται από το σώμα. Κι όχι αμολώντας κάθε χαλινάρι για την ηδονή, ν’ αφήνουν τη ψυχή στο κατάντημα άτυχου ηνιόχου, που τον πάνε κατά κρημνών ατίθασα κι ορμητικά άλογα.

Ας θυμούνται και το εξής από τη ζωή του Πυθαγόρα: κάποτε, σαν είδε ένα φίλο του, που με την καλοφαγία και τις σωματικές ασκήσεις, είχε κάνει κορμί εντυπωσιακό, του είπε: Δεν παύεις, φίλε μου να φτιάχνεις τη φυλακή σου πιο δύσκολη; Λένε και για τον Πλάτωνα: προβλέποντας τις ζημιές, που θα του προκαλούσε το κορμί, εγκαταστάθηκε εξεπίτηδες στην Ακαδημία, τόπο της Αττικής νοσηρό, για να κόψει έτσι την υπερβολική ευαισθησία του σώματος, όπως κόβουν το περίσσιο φύλλωμα του αμπελιού. Εγώ μάλιστα άκουσα τους γιατρούς να λένε ότι η πολλή υγεία είναι κάτι το επικίνδυνο.

Μια λοιπόν, που η περίσσια φροντίδα για το σώμα είναι και στο ίδιο άχρηστη και στη ψυχή εμπόδιο, είναι σωστή αφροσύνη το να εξαρτάμε όλα από το σώμα και να είμαστε σκλάβοι του. Κανένα άλλο ανθρώπινο πράγμα δεν αξίζει τόσο θαυμασμό όσο η άσκηση στην περιφρόνηση του σώματος. Δεν καταλαβαίνω, λόγου χάρη, τι θα τον χρειασθούμε τον πλούτο, όταν έχουμε καταπατήσει τις σωματικές ηδονές. Εκτός αν είναι ευχαρίστηση να αγρυπνεί κανείς πάνω από θαμμένους θησαυρούς, όπως οι μυθικοί δράκοντες, που αναφέρει ο ιστορικός Ηρόδοτος. Ο άνθρωπος που έχει καλλιεργηθεί κι απόκτησε ελεύθερο φρόνημα ως προς αυτά, δεν μπορεί να κάνει ή να πει ποτέ κάτι το ποταπό και το αισχρό. 

Ένας τέτοιος άνθρωπος προσέχει μονάχα το αναγκαίο. Τα υπόλοιπα, έστω κι αν είναι σαν το χρυσάφι του Πακτωλού ποταμού ή σαν το χρυσάφι που βγάζουν τα μερμήγκια, που αναφέρει ο Ηρόδοτος, τα κανονίζουν οι ανάγκες της φύσεως κι όχι η απληστία των ηδονών. Όσοι ξεπερνούν τα σύνορα της ανάγκης, μοιάζουν με ανθρώπους που γλιστρούν σε κατήφορο και μην έχοντας που να στηρίξουν τα πόδια τους εξακολουθούν αέναα να πέφτουν. Όσο πιο πολλά αποκτούν, τόσο περισσότερα χρειάζονται, για να ικανοποιούν τις επιθυμίες όπως λέγει κι ο νομοθέτης Σόλων: Στον ανθρώπινο πλούτο τέρμα φανερό δεν υπάρχει.

Αλλά κι ο Θέογνις ας έρθει στη μέση για να μας διδάξει σ’ αυτό το ζήτημα:
Δεν ποθώ ούτε εύχομαι να γίνω πλούσιος. Άμποτε με λίγα να ζω, χωρίς δεινά.

Άξιος θαυμασμού είναι κι ο Διογένης, που περιφρονούσε όλα μαζί τα ανθρώπινα αγαθά κι έλεγε ότι είναι πλουσιότερος κι από τον βασιλιά της Περσίας, γιατί στη ζωή του είχε ανάγκη από λιγότερα πράγματα. Οι πολλοί όμως τίποτε δεν θαρρούν αρκετό και θα ήθελαν να έχουν τα τάλαντα του Πυθίου κι απέραντα χωράφια κι αναρίθμητα κοπάδια. Αλλά νομίζω ότι τον πλούτο, όταν δεν τον έχουμε, δεν πρέπει να τον ποθούμε. Κι όταν τον έχουμε, να μη καυχόμαστε για το ότι είναι δικός μας, αλλά για το ότι ξέρουμε να τον χρησιμοποιούμε. 

Σωστά μίλησε ο Σωκράτης σ’ ένα πλούσιο, που καυχιόταν για το βιός του, όταν του είπε ότι δεν θα τον θαύμαζε πριν διαπιστώσει αν ήξερε να τον χρησιμοποιήσει. Θα ήταν για γέλια ο Φειδίας κι ο Πολύκλειτος, αν καυχιόντουσαν για το χρυσάφι και το φίλντισι, με τα οποία ο ένας έφτιαξε το άγαλμα του Δία για τους κατοίκους της Ηλείας κι ο άλλος το άγαλμα της Ήρας για τους Αργείους. Γιατί θα είχαν καυχηθεί για πλούτο που δεν ήταν δικός τους και γιατί δεν θα λογάριαζαν την τέχνη τους που έδωσε νόημα κι ομορφιά στο χρυσάφι. Εμείς τώρα είμαστε λιγότερο καταγέλαστοι αν παραδεχθούμε ότι η αρετή δεν είναι αρκετό στολίδι του εαυτού της;

Ας πούμε, λοιπόν, ότι καταπατήσαμε τον πλούτο και περιφρονήσαμε τις ηδονές των αισθήσεων. Θα επιζητήσουμε όμως την κολακεία και τα χάδια και θα αντιγράψουμε τη φιλοκέρδεια και την ευστροφία της αλεπούς, που αναφέρει ο μύθος του λυρικού ποιητή Αρχιλόχου; Ο φρόνιμος άνθρωπος τίποτε άλλο δεν πρέπει να αποφεύγει περισσότερο από τη ζωή των επιδείξεων, από το να τον επηρεάζει το τί θα πει γι’ αυτόν ο κόσμος, από το να μην έχει πυξίδα της ζωής του τη λογική. 

Αν τα έχει αποφύγει αυτά, τότε δεν φοβάται να πάει αντίθετα προς τη γνώμη όλης της κοινωνίας, να τον κατηγορήσουν, να κινδυνέψει για χάρη του αγαθού, να σταθεί ακλόνητος στην ορθή απόφαση. Ένας που δεν ζει έτσι, δεν διαφέρει σε τίποτε από τον ομηρικό Πρωτέα, που όταν ήθελε γινόταν φυτό ή ζώο ή φωτιά ή νερό ή οτιδήποτε άλλο πράγμα. Γιατί ένας τέτοιας λογής άνθρωπος άλλοτε εξυμνεί το δίκιο σε όσους το τιμούν, άλλοτε θα πει τα αντίθετα, όταν δει ότι κυριαρχεί η αδικία, όπως ακριβώς κάνουν οι κόλακες. Κι όπως το χταπόδι αλλάζει χρώμα ανάλογα με τον βυθό, έτσι κι αυτός θ’ αλλάζει γνώμες ανάλογα μ’ εκείνες των γύρω του.

Ο Βίας, ο γιος του κι εμείς

Αυτά όλα θα τα διδαχθούμε τελειότερα στην Αγία Γραφή μας. Αλλά προς ώρας τα περιγράφουμε, σαν σκιαγράφημα της αρετής από την κοσμική σοφία. Όσοι μ’ επιμέλεια μαζεύουν την ωφέλεια από κάθε τι, μοιάζουν με ποτάμια που παίρνουν στο διάβα τους νερό από παραποτάμους κι ολοένα γίνονται μεγαλύτερα. Είναι σωστή η υπόμνηση του Ησιόδου για το λίγο που προστίθεται στο λίγο, όχι μονάχα σχετικά με το χρήμα, αλλά και με τη γνώση. Με τον τρόπο αυτόν κι η γνώση γίνεται περισσότερη και μεγάλη. 

Όταν ο φιλόσοφος Βίας αποχαιρετούσε τον γιο του, που έφευγε για την Αίγυπτο, και το παιδί τον ρώτησε με ποια πράξη του θα τον ευχαριστούσε περισσότερο, του αποκρίθηκε: Αποκτώντας εφόδιο για τα γηρατειά σου. Και με τη λέξη εφόδιο εννοούσε την αρετή, περιγράφοντάς τη σύντομα, μια και την ωφέλειά της την περιόριζε στο μήκος του ανθρώπινου βίου. Αλλά για μένα, έστω κι αν πρόκειται για τα γηρατειά του μυθικού Τιθωνού ή του μακρόβιου βασιλιά της Ταρτησσού, του Άργανθωνιου ή και του Μαθουσάλα, που αναφέρει η Παλαιά Διαθήκη και λέγει ότι έζησε εννιακόσια εβδομήντα χρόνια, έστω ακόμα κι αν πρόκειται να υπολογίσουμε όλο τον χρόνο από τότε που πρωτοφανηκε ο άνθρωπος, βλέπω το διάστημα αυτό σαν παιδιάστικη, για γέλια έκταση. Γιατί ατενίζω τον μακρό κι αγέραστο αιώνα, που τέλος δεν έχει, την ηλικία της αθάνατης ψυχής.

Συμβουλεύω ν’ αποκτάμε εφόδιο για την ατελεύτητη αυτή ζωή, κινώντας, συμφωνά με τη γνωστή έκφραση, πάντα λίθον, ώστε να παίρνουμε από παντού ωφέλεια για μια τέτοια προοπτική. Βέβαια είναι ζήτημα που θέλει κόπο κι έχει δυσκολίες. Αλλά δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποθαρρυνθούμε και να το αμελήσουμε. Αλλά να θυμηθούμε το παράγγελμα των Πυθαγορείων, που λέγει ότι ο καθένας πρέπει να διαλέγει τον άριστο τρόπο ζωής και να βρίσκει χαρά μέσα του, συνηθίζοντάς τον. Έτσι, θα επιχειρήσουμε το καλύτερο απ’ όλα. Είναι ντροπή να αδιαφορήσουμε για την τωρινή ευκαιρία κι όταν περάσει ο καιρός να πασχίζουμε να φέρουμε μπροστά μας τα περασμένα, χωρίς να κατορθώσουμε τίποτε άλλο από θλίψη. Απ’ όσα, λοιπόν, θαρρώ ότι είναι τα καλύτερα, άλλα σας τα είπα τώρα κι άλλα όσο ζω θα σας τα συμβουλεύω. Και σεις, τώρα, ανάμεσα στα τρία είδη αρρώστιας, μη τοποθετηθείτε στο τελευταίο, το αθεράπευτο. Και μη δείξετε ότι η ψυχική σας ασθένεια μοιάζει μ’ εκείνες των σωματικά άρρωστων.

Όσοι δηλαδή έχουν κάποια μικρή αρρώστια, πάνε οι ίδιοι στους γιατρούς. Όσοι έπαθαν κάποια μεγαλύτερη αρρώστια τους προσκαλούν στο σπίτι τους. Κι όσοι έπεσαν σε εντελώς ανίατη μανία, και που τους πλησιάζουν οι γιατροί, δεν τους δέχονται. Μη πάθετε κάτι τέτοιο, παιδιά μου, αποφεύγοντας τις ορθές σκέψεις.

Απόδοση στη Νεοελληνική: Βασίλειος Μουστάκης (+)

Πηγή:komposxoini

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Προς τους νέους, πώς να ωφελούνται από τα ελληνικά γράμματα http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_16.html#ixzz2c80c3Zf3

Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας

Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας

1:13 μ.μ. | Αναρτήθηκε από Βασιλική Δ. |

ΜΑΘΗΜΑ 1ο

Α) ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

1. ΣΚΟΠΟΣ της Θ. Λειτουργίας είναι η δοξολογία του ονόματος του Τριαδικού Θεού και η απόλαυση του απρόσιτου φωτός της παρουσίας του Κυρίου, δηλ. η φανέρωση του Θεού στον άνθρωπο, ώστε ναγιασθεί, να μεταπλασθεί και να γίνει θεοειδής. Με μια λέξη σκοπός της Ορθόδοξης Θ. Λειτουργίας είναι η ΘΕΩΣΗ.

2. ΘΕΜΕΛΙΟ του Μυστηρίου της Θ. Λειτουργίας είναι οι λόγοι του Κυρίου που βρίσκονται στο Ευαγγέλιο: Ιωαν. Στ΄. 32-58 και Λουκ. Κβ΄., Ι9.

3. ΟΡΙΣΜΟΣ: Είναι το μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας, με την μορφή και διάταξη, που καθόρισε και διατύπωσε η Αγία μας Εκκλησία.

4. ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ του Μυστηρίου της Θ. Λειτουργίας :

α) Ανάμνηση : υπενθυμίζει τον Μ. Δείπνο.

β) Κοινωνία : είναι υπακοή συμμόρφωση των πιστών στην εντολή του ΚυρίουΛάβετε, φάγετε.

γ) ΘΥΣΙΑ : Αναπαράσταση της Σταυρικής Θυσίας, αλλά και πραγματική αναίμακτη θυσία.

5.ΤΥΠΟΙ Θ. Λειτουργίας :

Η Εκκλησία μας σήμερα χρησιμοποιεί τέσσερις Θ. Λειτουργίες :

α) Την του Αποστόλου Ιάκωβου του αδελφόθεου.

β) Την των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.

γ) Την του Μ. Βασιλείου.

δ) Την του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η (γ) είναι υπό μορφή και διάταξη Θ. Λειτουργίας εκκλησιαστική ακολουθία και όχι Λειτουργία.

Κατά χρονολογική σειρά, παλαιότερη είναι η πρώτη, που γίνεται στις 23 Οκτωβρίου κάθε χρόνο και μια Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα.

Δεύτερη είναι των Προηγιασμένων που γίνεται μόνο κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μ. Τεσσαρακοστής.

Τρίτη είναι του Μ. Βασιλείου, που γίνεται δέκα φορές το χρόνο, δηλ. του Αγ. Βασιλείου, την παραμονή των Χριστουγέννων, των Θεοφανίων, τις πέντε πρώτες Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, την Μ. Πέμπτη και το Μ. Σάββατο.

Τέταρτη τέλος είναι του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, επάνω στην οποία θα στηριχθεί και η σειρά των μαθημάτων αυτών.

*************************

ΜΑΘΗΜΑ 2ο

Β΄. ΔΙΑΙΡΕΣΗ

α) Πνευματική διαίρεση :

1. Προετοιμασία (Λουκ. κβ΄.Ι4-Ι8, Ματθ. κστ΄.Ι9-26, Μαρκ. ιδ΄.22-24, Ματθ. κστ΄. 30 και Μαρκ. ιδ΄. 26.)

2. Προπαρασκευή

3. Ευλογία

4. Καθαγιασμός

5. Μετάδοσις


β)Τεχνική διαίρεση : Διαιρείται στα πιο κάτω μέρη :

Ι. Προπαρασκευής (Από Ευλογημένη η Βασιλεία έως και της απαγγελίας του Συμβόλου της Πίστεως).

2. Της Αγίας Αναφοράς (από την φράση Στώμεν καλώς?. Έως και την φράση Και έσται?..

3. Της Θ. Κοινωνίας ή Μεταλήψεως (Από την φράση Και δος ημίν ?. έως και την φράση Μετά φόβου Θεού ? και

4. Της Ευχαριστίας Υμνολογίας (Από την φράση Ορθοί Μεταλαβόντες ?.. έως το Δι΄ευχών.


γ) Επικρατέστερη διαίρεση σήμερα :

1. Προσκομιδή ή Πρόθεση

2. Λειτουργία των Κατηχουμένων

3. Λειτουργία των Πιστών

Ανακεφαλαιώνοντας τα πιο πάνω, επειδή η γλώσσα των περγαμηνών που έχουν γραφτεί τα κείμενα της Θ. Λειτουργίας απέχει πολύ από την σημερινή καθομιλουμένη γλώσσα, είναι ανάγκη ο Ορθόδοξος λαός μας να γίνει γνώστης και κάτοχος των τελουμένων στην Θ. Λειτουργία. Γιατί μόνο έτσι είναι δυνατό να επέλθει άνθηση των ψυχών στους νέους Καππαδόκες, μέσω των οποίων η βασιλεία του κόσμου θα κατακτηθεί από την Βασιλεία του Θεού.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΠΡΟΘΕΣΗ Η΄ ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ

Ο Θεός ?. Πρόσδεξαι την πρόθεσιν ταύτην ? μνημόνευσον των προσενεγκάντων και διους προσήγαγον

(Ευχή της Προθέσεως)

Π Ρ Ο Θ Ε Σ Η

Ορισμός: Όταν λέμε Πρόθεση η Αγία και Ιερά Πρόθεση, εννοούμε τον τόπο (κάποιο τραπεζάκι η ξεχωριστή θέση η κόγχη του Αγίου Βήματος προς ταριστερά της Αγ. Τράπεζας) επάνω στον οποίο προετοιμάζονται τα προσκομιζόμενα δώρα για το Μυστήριο της Θ. Ευχαριστίας. Πάλι εννοούμε και αυτή την Ιερή Ακολουθία, που γίνεται από τον Λειτουργό, για την κανονική και λειτουργική ετοιμασία των δώρων εις αγίαν ενότητα σε αντίτυπα του σώματος και αίματος του Κυρίου.

Η πρόθεση δηλ. είναι σαν μια Θ. Λειτουργία σε εμβρυακή κατάσταση.

Τα σκεύη της Ι. Προθέσεως :

Δίσκος ή Δισκάριο
Αγ. Ποτήριο
Αγία Λόγχη
Λαβίδα
Πρόσφορα τρία
Κρασί από γνήσιο σταφύλι.

Σημείωση: Κατά τις Αποστολικές Διαταγές (Βιβλ. Δ΄. κεφ. ΣΤ΄.) όφειλαν οι λειτουργούντες ιερείς να μη δέχονται δώρα (δηλ. πρόσφορο, κρασί κ.λ.π.) από κάθε Χριστιανό, αλλά μόνο από εκείνους που ήταν έτοιμοι να κοινωνήσουν και βρίσκονται σε μετάνοια. Πρέπει να υπάρχει μεγάλη προσοχή από τον ιερέα και τους Χριστιανούς που προσφέρουν δώρα για την Θ. Λειτουργία, για να μη παροργίζεται ο Κύριος και εκκαίεται ο θυμός αυτού (Γ΄. Βασιλ. Ιζ΄. 17-18).


                                                 *************************

ΜΑΘΗΜΑ 3ο

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΚΕΥΩΝ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΠΡΟΘΕΣΕΩΣ

1. ΔΙΣΚΟΣ ή ΔΙΣΚΑΡΙΟ : Σημαίνει, κατά την πατερική διδασκαλία, την φάτνη, στην οποία γεννήθηκε ο Χριστός. Επίσης τη θριαμβευτική ασπίδα, επάνω στην οποία περιβάλλεται ο Βασιληάς των όλων από Αγγελικές παρατάξεις. Επίσης το νεκρικό κρεβάτι, επάνω στο οποίο κηδεύτηκε ο Κύριος από τον Ιωσήφ και τον Νικόδημο, όπου τοποθετεί ο Ιερέας τον ʼγιο ʼρτο και τις μερίδες δηλ. την θριαμβεύουσα και στρατευομένη Εκκλησία.

2. ΑΓΙΟ ΠΟΤΗΡΙΟ : Εικονίζει το ποτήριο που έδωσε ο Χριστός στους μαθητές του, κατά την διάρκεια του Μ. Δείπνου.

3. ΑΓΙΑ ΛΟΓΧΗ : Υπενθυμίζει την λόγχη, που κτύπησε ο στρατιώτης την πλευρά του Κυρίου, επάνω στον Σταυρό. Χρησιμοποιείται μόνο στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας.

4. ΑΓΙΑ ΛΑΒΙΔΑ : Λέγεται και Κοχλιάριον. Επειδή ο Ησαΐας στο στ΄. Κεφ. διηγείται τα περί ΛΑΒΙΔΟΣ, γι αυτό το κοχλιάριο αυτό ονομάζεται ΛΑΒΙΔΑ, επειδή την ώρα της Θ. Κοινωνίας μεταφέρει σαν άνθρακα το Σώμα και το αίμα του Χριστού, που αφαιρεί τις αμαρτίες και αγιάζει εκείνους που μεταλαμβάνουν άξια. Επινοήθηκε το έτος 800 μ.Χ. περίπου και τηρείται μόνο από την Ορθόδοξη Εκκλησία.

5. ΠΡΟΣΦΟΡΟ : Συμβολίζει την Παναγία, την οποία προσέφεραν οι γονείς της στην Εκκλησία, ο δε Ζαχαρίας έβαλε αυτήν στα ʼγια των Αγίων. Η τοποθέτηση του Προσφόρου στην Αγ. Πρόθεση συμβολίζει την είσοδο της Παναγίας στο σπήλαιο, που γέννησε τον Χριστό.

6.ΚΡΑΣΙ : Συμβολίζει το Αίμα του Κυρίου, που χύθηκε για τη σωτηρία του κόσμου.

ΑΣΤΕΡΙΣΚΟΣ : Φανερώνει το αστέρι που είδαν οι μάγοι και οδηγηθήκανε εκεί που έμενε το παιδί Ιησούς με την μητέρα του. Χρησιμεύει για προφύλαξη του Αγ. ʼρτου και των μερίδων. Αυτόν κτυπάει ο Ιερέας με το δισκάριο την ώρα της φράσεως Τον επινίκιον ύμνον ?. Για να κάνει προσεκτικούς εκείνους που θα επικοινωνήσουν.

ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ : Συμβολίζουν το σουδάριο, που ήταν επάνω στο πρόσωπο του Χριστού, όταν ήταν στον τάφο.

ΑΕΡΑΣ : Φανερώνει το σεντόνι του Ιωσήφ μπροστά στο μνήμα του Κυρίου.

ΣΠΟΓΓΟΣ : Συμβολίζει τον σπόγγο, με τον οποίο ποτίστηκε ο Χριστός ξύδι , επάνω στο Σταυρό.

ΝΙΨΙΜΟ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ : Συμβολίζει την καθαριότητα της ψυχής και του σώματος του Ιερέα, που πρόκειται να λειτουργήσει.

ΠΡΟΘΕΣΗ : Συμβολίζει α)το Σπήλαιο που γεννήθηκε ο Χριστός, β)Τον Αγ Γολγοθά.

ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ : Λέγεται γιατί προσφέρουν σαυτήν τα τίμια δώρα, ο ʼρτος και το κρασί. Γίνεται στην προσκομιδή η απεικόνιση του πάθους και της γεννήσεως του Ιησού Χριστού. Δεξιά του Αγ. ʼρτου τοποθετείται η μερίδα της Θεοτόκου και αριστερά οι μερίδες των ταγμάτων.

ΘΥΜΙΑΜΑ : Συμβολίζει την προσευχή των Χριστιανών προς τον Θεό.

ΘΥΜΙΑΤΟ : Συμβολίζει την ανθρωπότητα του Χριστού. Το καρβουνάκι την θεότητα. Το λιβάνι την ευωδία του Αγ. Πνεύματος. Οι 4 αλυσίδες τους Ευαγγελιστές. Τα 12 κουδουνάκια τους Αποστόλους.

ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΔΩΡΩΝ : Γίνεται γιατί μέχρι των χρόνων των θαυμάτων του Χριστού η θεότητα του ήταν άγνωστη.

*************************

ΜΑΘΗΜΑ 4ο

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΗΧΟΥΜΕΝΩΝ

Η Ακολουθία της Ι. Προθέσεως χαρακτηρίζεται σαν εισαγωγή, σαν πρόλογος της θείας Μυσταγωγίας. Η Λειτουργία των κατηχουμένων αποτελεί τα Αγια της, μέσω των οποίων θανέβουμε, κατά την Λειτουργία των πιστών, στα ʼγια των Αγίων. Ονομάζεται Λειτουργία των κατηχουμένων αν και σήμερα η ονομασία εξέλιπε.

Κεφαλή και στέμμα της Λειτουργίας είναι το Ευλογημένη η Βασιλεία? και τέρμα της οι ευχές υπέρ των κατηχουμένων.

Το κέντρο της είναι : η μικρή είσοδος, ταντίφωνα και τα ειρηνικά.

Το τέλος της είναι : τ αναγνώσματα, το κήρυγμα, την εκτενή δέηση.

Κατηχούμενοι λεγόντουσαν όσοι άφηναν την πατρική τους θρησκεία και πλάνη και προστρέχανε στην αληθινή πίστη.

Η Λειτουργία των κατηχουμένων παριστάνει την ζωή του Σωτήρα και κυρίως τα μεταξύ της ενσαρκώσεως και των παθών αυτού γεγονότα, όπως φαίνεται στους ψαλλόμενους ύμνους, τις ευχές και τις περικοπές της Αγ. Γραφής.

Η Λειτουργία των πιστών παριστάνει τον Μ. Δείπνο, τα πάθη του Σωτήρα και την εκ νεκρών ένδοξή του ανάσταση και την ανάληψή του στους ουρανούς. Αυτό το μέρος είναι το πιο σπουδαίο.

*************************

ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ : Σημαίνει το Τρισυπόστατο του Θεού. Γιατί με την ενανθρώπισή του μάθαμε, ότι ο Θεός είναι τρισυπόστατος. (Πατήρ, Υιός και ʼγιον Πνεύμα). Πριν από την εκφώνηση αυτή ο ιερέας λέγει μυστικά τον Αγγελικό Ύμνο Δόξα εν υψίστοις Θεώ ? γιατί οι ποιμένες μόνοι ακούσανε αυτόν τότε.

Η εκφώνηση αυτή αποτελεί σε σύνοψη το κεφάλαιο των δογμάτων της Αγίας μας Πίστεως ή όπως παρατηρεί ο αείμνηστος Κ. Καλλίνικος είναι το αίμα και ο μυελός του Χριστιανισμού, η αδαμάντινη θέση της πίστεως μας.

ΑΜΗΝ : Η έννοιά του είναι ότι ο εκκλησιαζόμενος λαός βροντοφωνάζει και διατρανώνει την πίστη του στο Βασίλειο κράτος της Τρισυπόστατης Θεότητας.

ΕΙΡΗΝΙΚΑ ή Μ. ΣΥΝΑΠΤΗ : Ειρηνικά λέγονται, γιατί οι τρεις πρώτες δεήσεις έχουν σαν αίτημα την ειρήνη που τόσο συχνά επανέλαβε και τόνισε ο Σωτήρας την νύκτα της παραδόσεώς του και μετά την Ανάστασή του.

Μεγάλη Συναπτή λέγεται γιατί ο ιερέας ενώνει όλες τις τάξεις των ανθρώπων, παρακαλώντας γιαυτούς με τον λαό προς το Θεό.

α) Τριπλό αίτημα ειρήνης :
Εν ειρήνη ? Υπέρ της άνωθεν ειρήνης ... Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου ?.

Με το πρώτο αίτημα προτρεπόμεθα μεταξύ μας να ειρηνεύουμε πριν αρχίσουμε να ζητάμε από τον Κύριο εκείνα, για τα οποία έχουμε ανάγκη.

Με το δεύτερο αίτημα ζητάμε την άνωθεν ειρήνη δηλ. την αγαθή εκείνη δόση, που χαρίζει στον άνθρωπο πανριτεινή χαρά, ειρήνη και πνευματική ηρεμία, την μακάρια ανάπαυση, που καμία αντίθετη δύναμη, ούτε πάθος, ούτε συμφορά μπορεί να διαταράξει. Είναι η ειρήνη η πάντα νουν υπερέχουσα (Φιλιπ. Δ΄ 7).

Η κοσμική ειρήνη είναι εξωτερική και διαφέρει της άνωθεν ειρήνης. Με το αίτημα αυτό ζητάμε και την σωτηρία της ψυχής μας.

Με το τρίτο αίτημα ζητάμε α) την εξάπλωση σόλο τον κόσμο του κηρύγματος του Ευαγγελίου β) Σταθερότητα και εμμονή εις την παράδοση της Εκκλησίας των επί μέρους τοπικών Εκκλησιών και γ) την ένωση όλων των πλησίον και μακράν ανθρώπων κάτω από την σκέπη της Εκκλησίας.

*************************

ΜΑΘΗΜΑ 5ο

ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ

ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ : Αίτηση του λαού. Με αυτό ο λαός βεβαιώνει εκείνα που λέγει ο ιερέας και ότι αυτό θέλει. Η φράση μαρτυρεί την συμμετοχή του λαού στην Θ. Λατρεία, την συναίσθηση του λαού ότι παίρνει από τον Θεό τα ουράνια και επόγεια αγαθά και την ανάγκη που έχει ο άνθρωπος για να σωθεί.

Υπέρ του Αγίου Οίκου τούτου ?:  Με την δέηση αυτή παρακαλούμε τον Θεό να φυλάττει στους αιώνας τον ιερό ναό μας, να ακούει δε και να συμπληρώνει τα δίκαια αιτήματα των πιστών του.

Υπέρ του Αρχιεπισκόπου ?:  Επειδή ο επίσκοπος είναι πνευματικός πατέρας όλων επαρχία του, μνημονεύεται, σαν κεφαλή της επαρχιακής εκκλησίας. Ομοίως και ο κλήρος. Τέλος όλος ο λαός της τοπικής εκκλησίας.

Υπέρ της πόλεως ?:  Σημαίνει τον πόθο των πιστών για την σωτηρία τους από την οργή του Θεού, λόγω των αμαρτιών τους.

Υπέρ πλεόντων ?:  Η εκκλησία συμπάσχει και συμπονεί τα παιδιά της. Εύχεται σαν αληθινή μητέρα υπέρ υγείας των αρρώστων, εκείνων που ταξιδεύουν και γενικότερα όλων εκείνων που βρίσκονται κάτω από μια δοκιμασία.

Υπέρ του ρυσθήναι ?: Από την εκκλησία ζητείται η απαλλαγή από τις θλίψεις, την θεϊκή οργή, τον κίνδυνο και την κάθε ανάγκη των πιστών.

Αντιλαβού ?: Είναι περίληψη όλων των προηγουμένων δεήσεων και φανερώνει την αξία και την δύναμη της Θ. Χάριτος, δια της οποίας ο Θεός χορηγεί και δωρίζει στον άνθρωπο όλα τα επίγεια και ουράνια αγαθά .

Της Παναγίας αχράντου?: Η εκκλησία παρακαλεί τον Τριαδικό Θεό να σώζει τον πιστό λαό του δια των πρεσβειών της Παναγίας και των Αγίων του.

Ότι πρέπει Σοι ?: Είναι αυτή η εκφώνηση αίνος και δοξολογία προς την Τρισυπόστατη Θεότητα και υμνολογία ομολογίας.

Αντίφωνα : Σημαίνουν το κήρυγμα των προφητών μέχρι του Προδρόμου, αναγγέλουν την εκ της Παρθένου γέννηση και παρουσία του Χριστού στη γη.

Μακαρισμοί : Φανερώνουν την επιφάνεια και τη διδασκαλία του Χριστού στον κόσμο.

Μικρή είσοδος : Αυτή φανερώνει τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο. Το Ευαγγέλιο φανερώνει τον Χριστό. Η λαμπάδα τον Πρόδρομο Ιωάννη.

Σοφία Ορθή : Σημαίνει ότι το Ευαγγέλιο είναι η μόνη και αληθινή σοφία.

Τρισάγιον : Γράφτηκε στα μέσα της 4ης εκατονταετηρίδος μ.Χ. Σημαίνει την μελωδία των Αγγέλων. Πολλές φορές αντί του Τρισάγιου ψάλλεται το όσοι εις Χριστόν ? ή Τον Σταυρόν σου ?.

Προκείμενον Αποστόλου : Σημαίνει την προειδοποίηση της παρουσίας του Χριστού από τους προφήτες.

Θυμίαμα : Σημαίνει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος.

Απόστολος : Σημαίνει το κήρυγμα των Αποστόλων σόλο τον κόσμο.

Αλληλούια : Σημαίνει Αινείτε τον Θεόν.

Ευαγγέλιον : Η ευχάριστη αναγγελία περί της ελεύσεως του Σωτήρος εις τον κόσμο.

Είπωμεν πάντες : Σημαίνει ότι ο ιερέας ολοψύχως εύχεται, μαζί με το λαό, υπέρ των διαφόρων αιτημάτων.

Τέλος 2ου μέρους.

*************************

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΝ

Το τρίτο και τελευταίο μέρος της Θ. Μυσταγωγίας, είναι το σπουδαιότερο και φοβερότερο. Όλα προδίδουν ότι πρόκειται να τελεσθεί κάτι το υπεράνθρωπο.

ΟΙ ΤΑ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ : Ο ύμνος αυτός ψάλλεται την ώρα της Μεγ. Εισόδου. Διότι, σαν τα Χερουβείμ, που στέκονται γύρω από τον ουράνιο θρόνο, έτσι και εμείς εικονίζοντας αυτά τα Χερουβείμ και τις αγγελικές τάξεις, οφείλουμε να διώξουμε κάθε φροντίδα βιοτική, για να δεχθούμε τον Βασιλιά των όλων. Ο ύμνος μπήκε στη λατρεία το 573 μ. Χ.

ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΣΟΔΟΣ : Αυτή σημαίνει την από τον Γολγοθά μετακόμιση του Σώματος του Κυρίου στον τάφο, τον οποίο, όπως λέγεται, παριστάνει η Αγ. Τράπεζα. Λέγεται μεγάλη 1)γιατί διαστέλλεται από την μικρή και 2)γιατί η προέλευση του Βασιλιά των όλων δορυφορείται από λαμπάδες, εξαπτέρυγα κ.λ.π.

ΑΙΤΗΣΕΙΣ : Με αυτές ζητάμε από τον Κύριο ειρηνική την ημέρα, ειρηνικό οδηγό της ψυχής και του σώματός μας άγγελο, συγχώρηση των αμαρτιών μας κ.λ.π.

ΑΓΑΠΗΣΩΜΕΝ ΑΛΛΗΛΟΥΣ : Όλοι όσοι ομολογούν το Σύμβολο της πίστεως, πρέπει να έχουν αγάπη και ομόνοια.

ΠΑΤΕΡΑ, ΥΙΟΝ ? : Ο λαός ομολογεί ότι πιστεύει στην Αγ. Τριάδα, με ομόνοια και αγάπη προς τον πλησίον.

ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ, ΤΑΣ ΘΥΡΑΣ : Οι διορισμένοι φύλακες των θυρών του ναού, έκλειναν τις πόρτες για τους μη πιστούς. ʼλλη ερμηνεία είναι ότι, τον νουν μας και τις σκέψεις μας ας τις υψώσουμε προς την σοφία, δηλ. τον Λόγον του Θεού.

ΠΙΣΤΕΥΩ : Έτσι ονομάζεται το σύμβολο της πίστεως.

ΑΗΡ : Σείεται ο αέρας, σημαίνων τον σεισμόν που έγινε στην Ανάσταση του Χριστού. ʼλλοι λέγουν ότι σημαίνει το γκρέμισμα του Εωσφόρου με το τάγμα του από τον ουρανό.

Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΗΜΩΝ ?: Ο ιερέας ευλογεί τον λαό με τη χάρη του Υιού, την αγάπη του Πατέρα και την κοινωνία του Αγ. Πνεύματος, τις οποίες επικαλείται υπέρ των πιστών.

ΑΝΩ ΣΧΩΜΕΝ ?: Ας υψώσουμε τις αισθήσεις ψηλά, φρονούντες τα ουράνια.

ΤΟΝ ΕΠΙΝΙΚΙΟΝ ΥΜΝΟΝ : Ονομάσθηκε επινίκιος γιατί δοξάζεται ο Θεός σαυτόν, σαν κύριος όλων των δυνάμεων.

ΛΑΒΕΤΕ ΦΑΓΕΤΕ ? ΠΙΕΤΕ ΕΞ ΑΥΤΟΥ ΠΑΝΤΕΣ . Είναι αρχαία συνήθεια που σημαίνει ότι έφτασε η ώρα της Θ. Κοινωνίας των Χριστιανών. Σήμερα έχουν απλώς την ουσιαστική σημασία των λόγων του Κυρίου.

ΤΑ ΣΑ ΕΚ ΤΩΝ ΣΩΝ, δηλ. τα δικά σου προσφέρομεν εκ των δικών σου κάθε χρόνο και για όλα τα καλά που δίνεις στα λογικά σου κτίσματα.

ΚΑΙ ΠΟΙΗΣΟΝ ΤΟΝ ΑΡΤΟΝ ?:  Η μεγάλη στιγμή της μεταβολής του ψωμιού και του κρασιού σε Σώμα και Αίμα Χριστού.

ΔΙΠΤΥΧΑ : Η Μνημόνευση των ευσεβών Χριστιανών, ιδίως Ιεραρχών και αρχόντων.

ΠΑΤΕΡ ΗΜΩΝ : Αναγιγνώσκεται η Κυριακή προσευχή, γιατί πλησιάζει η Θ. Κοινωνία και πρέπει να ζητούμε από τον Θεό τη συγχώρεση των αμαρτιών μας, αφού συγχωρήσουμε τις αμαρτίες των άλλων συνανθρώπων μας.

ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ ΤΑ ΑΓΙΑ ΤΟΙΣ ΑΓΙΟΙΣ : Η προσοχή τονίζεται γιατί αυτά δίνονται μόνο στους άξιους να κοινωνήσουν.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ : Ονομάστηκε έτσι γιατί οι ιερείς κοινωνούν όταν αυτό ψάλλεται.

ΖΕΣΗ :  Το ζεστό νερό μπαίνει για να γίνει ζεστό το αίμα και το νερό που βρίσκεται στο Αγ. Ποτήριο, όπως όταν έτρεξε από την πλευρά του Χριστού.

ΜΕΤΑ ΦΟΒΟΥ : Ο Χρυσόστομος λέγει ότι όταν ανοίγει η Ωραία Πύλη ανοίγει ο ουρανός και βγαίνουν τα ʼγια.

ΣΩΣΟΝ Ο ΘΕΟΣ : Σημαίνει την ευλογία του Χριστού στους μαθητές του, όταν επρόκειτο ναναληφθει.

ΟΠΙΣΘΑΜΒΩΝΟΣ ΕΥΧΗ : Σημαίνει ότι ο ιερέας βρίσκεται μεταξύ των πιστών και επισφραγίζει τα αιτήματά του.

ΑΝΤΙΔΩΡΟΝ : Σε τύπο των δώρων της Θ. Κοινωνίας δίνεται το Αντίδωρο, που κόβεται από την προσφορά της Θ. Λειτουργίας.

Τέλος 3ου μέρους.

*************************

Το λέγει η Επιστήμη

Η ΙΕΡΑ ΣΙΝΔΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΝΗΣΙΑ & ΑΥΘΕΝΤΙΚΗ

Καταπληκτικάς λεπτομερείας επί του μαρτυρίου του Ιησού Χριστού απεκάλυψεν ηλεκτρονική ανάλυσις της Αγίας Σινδόνος, η οποία φυλάσσεται εις την εκκλησία των Σικελών εις την Ρώμη. Η ανάλυσις, με λεπτομερείς φωτογραφίες και επεξηγήσεις, εκτίθεται εις το Κέντρον Σινδολογίας της Ρώμης.

Η ηλεκτρονική μελέτη και ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος, η αυθεντικότης της οποίας κατά τους ειδικούς είναι πλέον αναντίρρητος εγένετο εις την Πασαδένα της Καλιφόρνιας υπό επιστημόνων του εκεί Τζετ Προπιούλσιον Λαμπορατόρυ όπου εγένοντο και οι αναλύσεις των φωτογραφιών του πλανήτου ʼρεως, οι οποίες είχαν μεταδοθεί από τον διαστημικό δορυφόρο Βάικινγκ.

Η ανάλυσις της Ιεράς Σινδόνος εγένετο κατά τον αυτόν τρόπο, κατά τον οποίον εγένετο και εκείνη των φωτογραφιών του ʼρεως. Με τη βοήθεια ενός σκάννερ (τομογραφικού μηχανήματος ) οι Αμερικανοί επιστήμονες υπέβαλαν τις φωτογραφίες τις οποίες είχε λάβει δι υπεριωδών ακτινών το 1973, ο Ιταλός επιστήμων Τζιοβάν Μπαττίστα Τζιούντικα Κορδίλια, οι οποίες είχαν αποτυπώσει επί της ταινίας λεπτομέρειες όχι μόνον του σώματος του Ιησού, οι οποίες ήταν αθέατες δια γυμνού οφθαλμού, αλλά και των τραυμάτων της μαστιγώσεως, των ήλων και των ακανθών επί της κεφαλής Του. Τώρα το μηχάνημα τομογραφίας ανέλυσε εκάστην εκ των εικόνων εκείνων εις μίαν σειράν λεπτότατων στιγμών, των οποίων εμετρήθη η φωτεινή έντασις βάσει ειδικού κώδικος.

Εν συνεχεία όλες οι στιγμές διοχετεύτηκαν εντός ηλεκτρονικού εγκεφάλου, ο οποίος τις υπέβαλε σε διάφορες επεξεργασίες.

Εν εκ των πορισμάτων του ηλεκτρονικού εγκεφάλου υπήρξε η αναγνώριση της αρχαιότητας και του τόπου κατασκευής του υφαδιού του υφάσματος, το οποίο απεδείχθη ότι είχε κατασκευαστεί σύμφωνα προς τα ισχύοντα εις την Ιερουσαλήμ κατά την εποχή του Ιησού Χριστού. Με τα αυτά κριτήρια εξετάστηκε και η λεπτότατη κόνις, η οποία υπήρχε επί του υφάσματος και η οποία προερχόταν εκ των αρωμάτων και των ελαίων με τα οποία είχε αλειφθεί το Σώμα μετά την αποκαθήλωση.

Το σπουδαιότερο όμως όλων υπήρξαν οι φωτογραφημένες αποτυπώσεις επί της Σινδόνος όλων των λεπτομερειών του περιτυλιχθέντος Σώματος και οι οργανικές ουσίες του οι οποίες αφηγούνται με απίστευτη ακρίβεια το Θείον Πάθος. Οι ηλεκτρονικές αυτές εικόνες επιβεβαιώνουν τας ληφθείσας δια των υπεριωδών ακτινών, δείχνουν δε ότι το Θείον Σώμα είχε μαστιγωθεί και μάλιστα 121 φορές, σε όλα τα σημεία, πλην της περιοχής της καρδιάς, υπό δυο μαστιγωτών. Ο βασανισθείς είχε μαστιγωθεί σε κυρτή στάση, ο δε ηλεκτρονικός εγκέφαλος κατόρθωσε να μετρήσει ακόμη και τη δύναμη των μαστιγώσεων.

Επί της κεφαλής έχουν αποτυπωθεί τα ίχνη ακάνθινου στεφάνου, ο οποίος δεν ήταν στέφανος αλλά ολόκληρος σκούφος, ο οποίος κάλυπτε ολόκληρο το κεφάλι.

Η δεξιά πλευρά του προσώπου του βασανισθέντος είχε παραμορφωθεί, η δε αριστερά πλευρά της κόμης του και της γενειάδος του είχε ξεριζωθεί. Η πλευρά αυτή ήταν περισσότερο ματωμένη από τη δεξιά. Εις πλαστογράφος ουδέποτε θα ήταν δυνατό να φανταστεί τέτοιες περίεργες λεπτομέρειες, λέγει η έκθεση των επιστημόνων. Επί του σημείου όπου είχε ακουμπήσει το πρόσωπο διακρίνεται η θλάση του ρινικού οστού εκ ραβδισμού. Τραύματα εκ της μαστιγώσεως διακρίνονται επίσης εις το αριστερό γόνατο, εις δε την αριστερή κνήμη το τραύμα εκ του σχοινιού.

Ακόμη και το μαρτύριο της Σταυρώσεως και η φοβερά και μακρότατη αγωνία είναι αποτυπωμένα επί της Σινδόνος. Οι ήλοι φαίνεται ότι ήταν τρεις και όχι τέσσερις, κατά δε την διάρκεια της αγωνίας του ο Εσταυρωμένος είχε προσπαθήσει να ανορθωθεί, στηριζόμενος επί του μοναδικού ήλου δια του οποίου ήταν καρφωμένα τα πόδια του.

Υπάρχουν επίσης τα αιματοβαμμένα ίχνη των χεριών εκείνων οι οποίοι έκαναν την Αποκαθήλωση. ʼλλες δε λεπτομέρειες επιτρέπουν αναπαράσταση της σπουδής με την οποίαν εγένετο η Αποκαθήλωση.


Αρχ. Δ. ΣΑΠΙΚΑΣ

Πηγή:pneumatikixara

Πηγή: Ορθόδοξα Ωφελήματα: Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας http://orthodoxa-ofelimata.blogspot.com/2013/08/blog-post_4980.html#ixzz2c8015nPP

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΤΟΜΟΣ Β’ ΥΠΕΡ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΤΟΜΟΣ Β’
ΥΠΕΡ ΗΣΥΧΑΖΟΝΤΩΝ.
ΕΡΩΤΗΣΙΣ ΠΡΩΤΗ
Ἐπειδή τινων ἤκουσα λεγόντων δεῖν μεταδιώκειν τήν ἔξω σοφίαν καί
τούς μονάζοντας, ὡς ἄνευ ταύτης οὐκ ἐνόν ἀγνοίας καί ψευδῶν
ἀπαλλαγῆναι δοξασμάτων, κἄν εἰς ἀπάθειαν ἀφίκηταί τις ἄκραν, οὐδέ
τελειότητός τε καί ἁγιότητος ἐπιλαβέσθαι, εἰ μή πανταχόθεν τό εἰδέναι
συλλέξει, μάλιστα δέ τῆς καθ᾿ Ἕλληνας παιδείας, θεοῦ γάρ καί αὕτη
δῶρον τῶν προφήταις καί ἀποστόλοις δι᾿ ἀποκαλύψεως δεδομένων
ὁμοίως, καί γνῶσις δι᾿ αὐτῆς τῶν ὄντων τῇ ψυχῇ προσγίνεται καί τό
γνωστικόν κρεῖττον ὄν ἁπασῶν τῶν τῆς ψυχῆς δυνάμεων κοσμεῖ, πᾶσάν
τε ἄλλην κακίαν ἐξορίζει τῆς ψυχῆς, καί γάρ πᾶν πάθος ἐξ ἀγνοίας
φύεταί τε καί κρατύνεται, ἀλλά καί εἰς τήν τοῦ Θεοῦ γνῶσιν ποδηγεῖ τόν
ἄνθρωπον˙ ἄλλως γάρ οὐκ ἔνι γνῶναι τόν Θεόν, εἰ μή διά τῶν αὐτοῦ
κτισμάτων ἐπειδή ταῦτ᾿ ἤκουσα λεγόντων, ἥκιστα μέν ἐπείσθην, τῆς
μικρᾶς ἐν τῇ μοναχικῇ πολιτείᾳ μοι πείρας πᾶν τοὐναντίον προδειξάσης,
ἀπολογήσασθαι δέ πρός αὐτούς οὐκ ἠδυνήθην, ἐπεί καί λόγον
ὑψηλότερόν τινά φασιν, ὡς «οὐχ ἁπλῶς τῆς τε φύσεως
πολυπραγμονοῦμεν τά μυστήρια καί τόν οὐρανοῦ καταμετροῦμεν κύκλον
καί τάς ἀντιτεταγμένας τῶν ἄστρων κινήσεις ἐρευνώμεθα, συνόδους τε
καί ἀποστάσεις καί ἐπιτολάς τάς τούτων καί τά ἐκ τούτων συμβαίνοντα
θηρώμεθα καί μέγα φρονοῦμεν ἐπί τούτοις, ἀλλ᾿ ἐπεί τούτων μέν οἱ λόγοι
ἐν τῷ θείῳ καί πρώτῳ καί δημιουργικῷ νῷ, τῶν δ᾿ ἐν ἐκείνῳ (σελ. 58)
λόγων αἱ εἰκόνες ἔνεισι τῇ καθ᾿ ἡμᾶς ψυχῇ˙ τούτων οὖν ἐν ἐπιγνώσει
σπεύδομεν γενέσθαι καί διαιρετικαῖς καί συλλογιστικαῖς καί ἀναλυτικαῖς
μεθόδοις τῶν τῆς ἀγνοίας ἑαυτούς τύπων ἀπαλλάξαι καί οὕτω καθ᾿
ὁμοίωσιν, ζῶντές τε καί μετά θάνατον, εἶναι τοῦ ποιήσαντος». Ἐπεί οὖν
πρός ταῦτα οὐχ ἱκανός εἶναι ἀντιπεῖν ἐνόμισα, σιωπήσας πρός ἐκείνους
τότε, παρά σοῦ νῦν ἀξιῶ, πάτερ, διδαχθῆναι τούς ὑπέρ τῆς ἀληθείας
λόγους, ὡς ἕτοιμος γενοίμην κατά τόν ἀπόστολον «λόγον διδόναι περί τῆς
ἐν ἡμῖν ἐλπίδος».