ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ Μ'ΕΝΑΝ ΑΓΙΟ

ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ Μ'ΕΝΑΝ ΑΓΙΟ

 

ΕΝΑ θαυμάσιο πρωϊνὸ τοῦ ᾿Ιουνίου τοῦ 1926, καθόμουν μαζὶ μὲ τὸν ῾Ιεροδιάκονο ῾Ησαΐα σὲ ἕναν πάγκο στὸν κῆπο τοῦ Μοναστηριοῦ τῶν Σπηλαίων τοῦ Πσκὼφ στὴν Ρωσία. ῾Ο γαλάζιος θόλος τοῦ οὐρανοῦ ἦταν χωρὶς σύννεφα. Πολλὰ πουλιὰ κελαϊδοῦσαν στὰ δένδρα. ῾Ο ἀέρας ἦταν καθαρὸς καὶ ἀρωματισμένος ἀπὸ τὴν εὐωδία τῶν ἀνθισμένων λουλουδιῶν. Οἱ παλαιὲς ᾿Εκκλησίες τῆς Μονῆς μὲ τοὺς μικροὺς βολβοειδεῖς τρούλλους τους καὶ τοὺς λαμπεροὺς χρυσαφένιους σταυροὺς ἦσαν ὁρατὲς μέσῳ τῆς πλούσιας βλάστησης τῶν ἀνθισμένων ἀγριοκερασιῶν...–Πέστε μου, πατέρ ῾Ησαΐα, πῶς ὁ ῞Αγιος ᾿Επίσκοπος ᾿Ιγνάτιος κατανοοῦσε τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ; ῏Ηταν ἕνας πολὺ καλλιεργημένος ἄνθρωπος!–Ναί, ἦταν πράγματι. Σύμφωνα μὲ τὸν ῞Αγιο ᾿Επίσκοπο ᾿Ιγνάτιο, ἡ ἐξάσκησις τῆς Προσευχῆς τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι τὸ ὑποχρεωτικὸ καθῆκον ὅλων τῶν ᾿Ορθοδόξων, τὸ ὁποῖο δὲν πρέπει νὰ παραμελοῦν.

 

Διότι, μόνον ἡ ἐξωτερικὴ προσευχὴ δὲν εἶναι ἀρκετή, ὅπως πάντοτε ἐπέμενε ὁ ῞Αγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ. ῾Ο Θεὸς ἀκούει στὸν νοῦ μας. Γι᾿ αὐτό, ὅσοι δὲν ἑνώνουν τὴν ἐξωτερικὴ προσευχὴ μὲ τὴν ἐσωτερική, δὲν προσεύχονται ἀληθινά.–Πέστε μου, πάτερ, πῶς κάποιος ἀρχίζει νὰ ἐξασκῆ τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησού;–Γιὰ νὰ ἀρχίσουμε τὴν ἐξάσκησι τῆς Προσευχῆς τοῦ ᾿Ιησοῦ, μᾶς διδάσκει ὁ ῞Αγιος ᾿Επίσκοπος, πρέπει πρῶτα νὰ διάγουμε μία μετρημένη καὶ ἐγκρατῆ ζωή, ἀποφεύγοντες κάθε πολυτέλεια καὶ κάθε σαρκικὴ εὐχαρίστησι. Πρέπει νὰ φυλάγουμε τὴν ὅρασί μας, τὴν ἀκοή μας καὶ τὶς ἄλλες αἰσθήσεις καὶ νὰ περιορίζουμε τὶς ὁμιλίες μας μόνον στὰ ἀπαραίτητα. Αὐτὸ φυσικὰ δὲν σημαίνει ὅτι ὅλοι πρέπει νὰ γίνουμε ἐρημῖτες. Αὐτὸς ποὺ πραγματικὰ μαθαίνει τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, γνωρίζει καλὰ πῶς νὰ ζῆ σὲ μία πραγματικὴ ἐρημία. ᾿Αρκετοὶ Πατέρες, ὅπως ὁ ῞Αγιος ᾿Αλέξιος ὁ ῎Ανθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ ῞Αγιος ᾿Ιωάννης ὁ Καλυβίτης, ὁ ῞Αγιος Βιτάλιος, ἐβίωναν τὴν ἄσκησι τῆς ἀναχωρήσεως τῆς καρδιᾶς καὶ τοῦ ἀληθινοῦ ἐγκλεισμοῦ, ἐνῶ ζοῦσαν μέσα στὸν κόσμο.–Κατόπιν, τί πρέπει νὰ κάνουμε;–Πρέπει πρῶτα νὰ καθυποτάξουμε τὰ πάθη μας. Αὐτὸ γίνεται μὲ τὴν συνεχῆ προφορικὴ προσευχὴ καὶ τὴν ἀνάγνωσι τοῦ Ψαλτηρίου, τῶν ᾿Ακολουθιῶν καὶ τῶν ἄλλων ψυχωφελῶν βιβλίων. ᾿Εν συνεχείᾳ, πρέπει νὰ ἀποτολμοῦμε τὴν ἐξάσκησι τῆς νοερᾶς προσευχῆς. Διαφορετικά, εἶναι εὔκολο νὰ πέσουμε σὲ πλάνη καὶ σὲ διαβολικοὺς πειρασμούς, νὰ ἔχουμε ὁράματα, νὰ ἀκοῦμε φωνὲς καὶ τὰ ὅμοια. ῞Οταν ἐξασκοῦμε τὴν Προσ- ευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, πρέπει νὰ ἀναζητοῦμε νὰ ἀποκτήσουμε αὐτὴ τὴν ἰδιαίτερη μορφὴ ταπεινώσεως, ἡ ὁποία καλεῖται πένθος.

 

Τοῦτο εἶναι τὸ αἴσθημα τῆς βαθειᾶς μετανοίας τῆς καρδιᾶς - ὁ σωτήριος πόνος γιὰ τὶς ἁμαρτίες ποὺ διαπράξαμε καὶ γιὰ τὴν πολυποίκιλη ἀνθρώπινη ἀδυναμία μας. Αὐτὸς ὁ θρῆνος ἤ τὰ δάκρυα εἶναι ἡ μόνη θυσία, τὴν ὁποίαν ὁ Θεὸς δέχεται ἀπὸ τὴν πεσμένη ἀνθρωπότητα, πρὶν νὰ ἀποκατασταθῆ ἐντελῶς ἡ ψυχή μας ἀπὸ τὸ ῞Αγιον Πνεῦμα διὰ τῆς μεταμορφώσεως. ῾Ο μετανοητικὸς θρῆνος καταστρέφει τὰ πάθη, ὅπως ἡ φωτιὰ κατακαίει τὰ ξηρὰ ξύλα, καὶ ἐμβάλλει στὶς ψυχές μας χαρὰ καὶ γαλήνη.῾Ο ῞Αγιος ᾿Επίσκοπος ᾿Ιγνάτιος μᾶς διδάσκει ὅτι προσευχὴ χωρὶς μετάνοια, ἀπρόθυμη καὶ αὐτάρεσκη, μᾶς ὁδηγεῖ πάντοτε σὲ πνευματικὲς πλάνες, εἰδικὰ στὴν περίπτωσι ἐκείνων τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι ἔχουν κλίσι στὴν ὀνειροπόλησι καὶ ἔχουν ἰσχυρὲς φαντασιώσεις.Η πρόοδος στὴν προσευχὴ εἶναι δύσκολη. ῞Οταν ἐξασκῆς τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ, σὺ ὁ ἴδιος θὰ ἀνακαλύψης ὅτι ὄντως ἔτσι εἶναι. ῾Η προσευχὴ μὲ προσοχὴ ἀπαιτεῖ αὐτοθυσία. ᾿Ολίγοι ὅμως ἄνθρωποι ὑπάρχουν, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἕτοιμοι γιὰ κάτι τέτοιο. Πρέπει νὰ ἔχουμε ἀληθινὸ πόνο γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας.Καὶ πρόσεξέ το αὐτό, φίλε μου. Τὸ γενικὸ σημεῖο κάθε ὄντως πνευ- ματικῆς καταστάσεως εἶναι ἡ βαθειὰ ταπείνωσις, ἡ ταπεινὴ σοφία, ἡ προ- τίμησις τοῦ καλοῦ τοῦ πλησίον μας ἀντὶ τοῦ ἰδικοῦ μας, ἡ εὐαγγελικὴ ἀγάπη γιὰ τὸν πλησίον μας, ἡ ἐπιθυμία νὰ παραμένουμε ἀφανεῖς καὶ νὰ ἀποφεύγουμε τὴν ἐγκόσμια ματαιότητα. ῞Οποιος ἀποκτᾶ τὴν ἀληθινὴ προσευχὴ αἰσθάνεται ἀπερίγραπτη πτωχεία πνεύματος, ὅταν ἵσταται ἐνώ- πιον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σὲ προσευχὴ καὶ Τοῦ παρουσιάζει τὰ αἰτήματά του.–Αὐτὸ εἶναι ἀλήθεια, πάτερ ῾Ησαΐα· πάντοτε καταλάβαινα ὅτι ὅσοι ἐξασκοῦν τὴν ἀληθινὴ προσευχὴ ἐπιθυμοῦν τὴν μόνωσι, τὴν ἀφάνεια, τὴν ἀποφυγὴ κάθε κοσμικῆς ματαιότητος.–Πρέπει νὰ προσευχώμεθα, ἀγαπητὲ ἀδελφὲ Σέργιε, μὲ μεγάλη προσοχή, διότι ὅταν ὁ νοῦς μας εἶναι προσεκτικός, τότε ἡ καρδιά μας ἀνταποκρίνεται μὲ τρυφερότητα. Μόνον τότε ἡ προσευχὴ ἀποτελεῖ τὴν κοινὴ ἔκφρασι τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς ἑνωμένων μαζί.

 

Οἱ λόγοι τῆς προσευχῆς πρέπει νὰ προφέρωνται ἀργά, ὥστε ὁ νοῦς μας νὰ δύναται νὰ τοὺς κατανοῆ, νὰ εἰσέρχεται μέσα στοὺς λόγους τῆς προσευχῆς. ῞Ολα αὐτὰ ἔχεις τὴν δυνατότητα νὰ τὰ ἀναγνώσης στὰ Συγγράμματα τοῦ ῾Αγίου ᾿Επισκόπου ᾿Ιγνατίου.–Αὐτό, πάτερ ῾Ησαΐα, ἰσχύει γιὰ τὴν προσευχὴ γενικῶς. Τί θὰ λέγατε γιὰ τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ;–Τὰ ἴδια! ῾Η Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι συνήθως ἡ ἑξῆς: Κύριε ᾿Ιησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλόν! Πρέπει νὰ τὴν λέμε πρῶτα προφορικά. Κατόπιν, ἡ προφορικὴ προσευχὴ θὰ μεταμορφωθῆ μόνη της σὲ νοερὰ στὸν κατάλληλο καιρό. Πρέπει νὰ προφέρουμε τὴν προσευχὴ σὲ χαμηλὸ τόνο, ὥστε νὰ μὴ ἀκούγεται παρὰ μόνον ἀπὸ μᾶς τοὺς ἴδιους. ῞Οταν καταβαλλώμεθα ἀπὸ πειρασμούς, ἀκηδία, θλῖψι καὶ τὰ ὅμοια, τότε πρέπει νὰ προφέρουμε τὴν προσευχή μας δυνατά - ὅταν βέβαια εἴμαστε μόνοι μας στὸ κελλί μας. ῾Η προφορικὴ προσευχὴ ξυπνᾶ τὴν ψυχή μας ἀπὸ τὸν βαρὺ ὕπνο της, ὁ ὁποῖος τῆς προκαλεῖται ἀπὸ τὴν θλῖψι καὶ τὴν ἀκηδία.Οταν δοκιμάζουμε μία ἐπίθεσι κάθε εἴδους ἀπὸ λογισμοὺς καὶ σαρκικὲς ἐπιθυμίες, τὸ καλύτερο πρᾶγμα ποὺ ἔχουμε νὰ κάνουμε εἶναι νὰ προσευχώμεθα δυνατά. ῾Η ἀθόρυβη, κάπως ἀργὴ καὶ βαθειὰ ἀναπνοὴ κατὰ τὴν προσευχὴ μᾶς βοηθᾶ νὰ διατηρήσουμε τὴν προσευχή μας συγκεντρωμένη.–Πότε νὰ τὸ κάνω αὐτό;–Τώρα! Μόλις ἀρχίσης νὰ προσεύχεσαι στὸ κελλί σου. Κάνε τὸν Κανόνα σου καὶ ὅσες μετάνοιες πρέπει νὰ κάνης. Οἱ μετάνοιες πρέπει νὰ γίνωνται σιγὰ-σιγά, μὲ αἰσθήματα μετανοίας. Λέγε τὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ σὲ κάθε μετάνοια, ἱστάμενος σὲ ἕνα μέρος, μὲ συγκέντρωσι. ῎Αρχισε μὲ λίγες μετάνοιες καὶ μὴ τὶς αὐξήσης ἀπότομα. Πρέπει νὰ κάνουμε τὸ κάθε τι σταδιακά.–῎Ακουσα, πάτερ ῾Ησαΐα, γιὰ τὴν Προσευχὴ τῆς Καρδιᾶς. Τί εἶναι αὐτή;–Μὴ προσπαθῆς νὰ τὴν εὕρης, ἀλλὰ νὰ ἐξασκῆς μόνον τὴν προσευχὴ τῆς μετανοίας. Στὴν κατάλληλη στιγμὴ θὰ εὕρης τὸν τόπο τῆς καρδιᾶς. ῞Οταν αἰσθάνεσαι μέσα σου πτωχεία πνεύματος, τρυφερότητα καρδίας καὶ δάκρυα, τότε θὰ γνωρίζης ὁπωσδήποτε ὅτι προοδεύεις στὸν σωστὸ δρόμο. Εἶναι βέβαια καλὸ νὰ ἔχης στὴν Προσευχὴ τοῦ ᾿Ιησοῦ ἕναν ἔμπειρο ῾Οδηγό, ὁ ὁποῖος νὰ εἶναι σὲ θέσι νὰ σὲ συμβουλεύει.

* Συνομιλία Περὶ Προσευχῆς

μὲ ἕναν Μαθητὴ τῆς Παραδόσεως τοῦ ῾Αγίου Ρώσου ᾿Επισκόπου ᾿Ιγνατίου *