ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡ.ΖΗΖΙΟΥΛΑ: Ο ΑΝΘΡΩΠΟ-ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!

 

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ Ή ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ;

Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΙΩ. ΖΗΖΙΟΥΛΑ

ΜΕΓΑ Λ. ΦΑΡΑΝΤΟΥ

 Εις τα επόμενα ασχολούμαι με την παρουσίαση και την κριτική θεώρηση των θεολογικών ιδεών και απόψεων του Μητροπολίτου Περγάμου και καθηγητού κ. Ιωάννου Ζηζιούλα , όπως αυτές εκτίθενται εις το προσφάτως δημοσιευθέν βιβλίο του: «Η κτίση ως ευχαριστία, θεολογική προσέγγιση στο πρόβλημα της Οικολογίας», Αθήνα 1992.

Έναντι του θεοκεντρικού χαρακτήρος της «παραδοσιακής» ορθοδόξου δογματικής θεολογίας, ήτις θεολογεί με αφετηρία και βάση την εν Ιησού Χριστώ θεία αποκάλυψη, όπως αυτή βιώνεται και διδάσκεται υπό της Ορθόδοξου Εκκλησίας, παρουσιάζει η εις το ως άνω βιβλίο του θεολογία του κ. Ζηζιούλα (εφεξής : κ. Ζ.) εμφανή την απόκλιση προς ένα ανθρωποκεντρισμό.

Ενταύθα πρόκειται ουχί περί επί μέρους επιδράσεων εκ της δυτικής θεολογίας, τις οποίες συναποκομίζει πας ορθόδοξος θεολόγος, θητεύσας εις τας θεολογικάς σχολάς της Δύσεως, αλλά περί ενός νέου τρόπου του θεολογείν στο χώρο της ορθοδόξου δογματικής θεολογίας, με ισχυρά τη ροπή προς την φυσική, τ.έ. την φιλοσοφική, θεολογία, όστις, εκρίθη σκόπιμο να καταστεί γνωστός ευρύτερο, προς θεολογική συζήτησιν, αντιπαράθεση και αξιολόγηση, και ένταξη εκεί, ένθα ανήκει, δεδομένου ότι απηχεί απόψεις ενός ουχί τυχαίου Έλληνος ορθοδόξου θεολόγου και επισκόπου.

Οι εντός παρενθέσεως αριθμοί παραπέμπουν εις το ως άνω βιβλίο του κ. Ζ., για δε τις υπογραμμίσεις, επειδή δεν κατέστη δυνατόν να τηρηθεί η δέουσα τάξη, παρακαλώ τον αναγνώστη, όπως ανατρέχει στο κείμενο προς επαλήθευση. Οι τίτλοι των περιεχομένων της δικής μου εργασίας έχουν ως ακολούθως:

Ο ΑΝΘΡΩΠΟ-ΘΕΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ!

     Χρειαζόμαστε ένα νέο πολιτισμό... με την ιδέα - κλει­δί: ο Άνθρωπος ως ιερέας της Δημιουργίας(44).

Η θεολογία του κ. Ζηζιούλα παρουσιάζει εμφανή ρο­πήν προς ένα ανθρωποκεντρισμόν. Ενώ η παρουσία και η ενέργεια του Θεού εν τοις έργοις Αυτού ουδαμού, σχεδόν, εί­ναι εμφανής, προβάλλεται ο άνθρωπος ως η μόνη δρώσα εν τη ιστορία και τη φύσει δύναμις, εκ των ενεργειών του ο­ποίου εξαρτάται η σωτηρία ή η καταστροφή της κτίσεως. Το δόγμα της δημιουργίας εκ του μηδενός(79 εξ.), το οποίον θα ηδύνατο να χρησιμεύσει ως θεολογικός λόγος περί απολύτου ανάγκης παρουσίας και προνοίας του Θεού εις τον κόσμον, χρησιμοποιείται, κυρίως, δια να εκφράσει υπαρξια­κά βιώματα, ήτοι πως βιώνει ο κόσμος το γεγονός ότι είχε κάποια αρχή(81). Αντί τούτου δε τονίζεται με έμφασιν η αυτονομία του κόσμου και του ανθρώπου. Εξ άλλου αυτό είναι το θέμα μας, αναφέρει ο κ. Ζ., ήτοι: η σω­τηρία της δημιουργίας μέσω του ανθρώπου(109). Ο Θεός έδωκε και τα μέσα και την δυνατότητα να σωθεί ο κόσμος άφ' εαυτού: Ο Θεός, όταν δημιούργησε τον κόσμο, δεν τον άφησε χωρίς τα μέσα της σωτηρίας του. Δημιουργώντας τον του έδωσε τη δυνατότητα να σωθεί(95).

Μπορεί, άραγε, ο άνθρωπος να σώσει αφ' εαυτού τον κόσμον; -Και βεβαίως μπορεί! Ο άνθρωπος μπορεί να ελευθερώσει την κτίση από τα δεσμά της και να την οδηγή­σει στη σωτηρία μέσω της δικής του ελευθερίας(112). Ο κόσμος πρέπει να υπερβεί τον εαυτό του, για να σωθεί... Α­κριβώς γι' αυτό μας δόθηκε η εικόνα του Θεού(110). Ο άνθρωπος... μπορεί να συμπαρασύρει ολόκληρη την κτίση στην υπέρβαση του κτιστού (111), έχει δε και την δύναμιν προς τούτο: Όταν παίρνει στα χέρια του ο άνθρωπος τον κόσμο, και δημιουργικά τον ολοκληρώνει και τον αναφέρει στο Θεό, τότε ελευθερώνει την κτίση από τα όριά της και της επιτρέπει (!) να υπάρχει αληθινά(119). Ο άνθρωπος μπορεί να γίνει η λύση στο πρόβλημα της σωτηρίας της δ η μ ι ο υ ρ γ ί α ς (90).

Η παραδοσιακή θεολογία, όμως, έχει αντίθετον άποψιν: Υποστηρίζει, ότι ο άνθρωπος αδυνατεί να σώσει αφ' εαυτού και δια των ιδίων αυτού δυνάμεων την κτίσιν και εαυτόν, και δη, ένεκα της φθοράς και της διαστροφής της ανθρωπινής φύσεως εκ της αμαρτίας του Αδάμ, ήτοι ένεκα της προπατορικής αμαρτίας, και των προσωπικών αμαρτιών έκαστου ανθρώπου, δια των οποίων ρέπει μάλλον προς το κακόν παρά προς το αγαθόν, όπως αποδεικνύουν και τα μέ­χρι τούδε έργα εγκληματικότητος και καταστροφής εκ μέ­ρους των ανθρώπων. Ο άνθρωπος ουχί μόνον δεν δύναται να σώσει, άλλ' έχει ο ίδιος απόλυτον ανάγκην σωτηρίας. Ου γαρ ο θέλω ποιώ αγαθόν, άλλ' ο ου θέλω κακόν τούτο πράσσω... Ταλαίπωρος εγώ άνθρωπος! Τις με ρύσεται εκ του σώματος του θανάτου τούτου (Ρωμ. 7);

Την ιδέαν αμαρτίας του Αδάμ, καθώς και της προπα­τορικής αμαρτίας, ως φθοράς και διαστροφής της ανθρωπι­νής φύσεως και των δυνάμεων της, απορρίπτει ο κ. Ζ., όπως θα ίδωμεν κατωτέρω. Και μετά την πτώσιν του Αδάμ αι δυνάμεις του ανθρώπου παρέμειναν αλώβητοι. Η ελευθερία του ανθρώπου δεν παρεβλάβη ούτε διεστράφη. Η πτώσις του Αδάμ συνιστά περίπτωση εφαρμογής της απόλυτης ε­λευθερίας με λανθασμένο τρόπο, ενώ τώρα μπορεί ο άνθρωπος, αφού την αναπροσαρμόσει και της δώσει νέο προσανατολισμό, να επιφέρει τη σωτηρία της δημιουργί­ας (109).

Η καινο-διαθηκική αγιολογία είναι ανύπαρκτος εις την θεολογίαν ταύτην του κ. Ζ. Ούτε ίχνος λόγου περί θείας α­ρωγής και χάριτος! Πεποίθησιν δε τοιαύτην έχομεν δια του Χριστού προς τον Θεόν. Ούχ ότι ικανοί έσμεν άφ' εαυ­τών λογίσασθαί τι ως εξ εαυτών, άλλ' η ικανότης ημών εκ τον θεού, Ος και ικάνωσεν ημάς διακόνους καινής διαθήκης (Β' Κορ. 3, 4 εξ.). Ή: Τη γαρ χάριτί έστε σεσωσμένοι δια της πίστεως· και τούτο ουκ εξ υμών, Θεού το δώρον. Ουκ εξ έργων, ίνα μη τις καυχήσηται (Εφεσ. 2, 8 - 9). Η ορθόδοξος αγιότης και αρετολογία, όπως: ταπεινώς φρονείν, συναίσθησις της ιδίας αμαρτωλότητος, αναξιότητος, μηδαμινότητος κλπ., ηχεί ως μωρία δια τον άνθρω­πον των έργων του κ. Ζ., όστις τα πάντα μπορεί, ο νιτσεϊκός Υπεράνθρωπος!